Đường sắt vẫn còn khoảng 4.200 lối đi tự mở tiềm ẩn tai nạn giao thông. (Ảnh: TTXVN) Hàng nghìn đường ngang, lối đi dân sinh luôn tiềm ẩn tai nạn giao thông đường sắt và “tử thần” có thể gọi tên bất cứ lúc nào nếu chính quyền địa phương không vào cuộc quyết liệt, cùng với ý thức lái xe, người dân chưa được nâng cao cũng như phụ thuộc nhiều vào chiếc hàng rào thủ công thường ngày vẫn được nhân viên đường sắt đều đặn đẩy ra dù bất kể nắng, mưa.
30 giây nhìn đường hay “văn hóa nhanh chân”
Theo báo cáo của VNR, sáu tháng đầu năm nay, cả nước đã xảy ra 143 vụ tai nạn giao thông đường sắt, làm tử vong 67 người, bị thương 104 người; 316 vụ ô tô đâm, va giàn chắn, cần chắn tại các đường ngang có gác và đường ngang cảnh báo tự động có cần chắn tự động, trong đó có đường ngang bị đâm, va gần 30 lần; 17 vụ người điều khiển ôtô cố tình vượt qua đường sắt khi tàu gần đến; 119 vị trí lối đi tự mở đã được thu hẹp nhưng vẫn bị đối tượng xấu phá vỡ nhiều lần...
[Còn 4.200 đường ngang luôn có ‘tử thần’ rình rập người qua đường]
Qua phân tích tai nạn giao thông đường sắt nguyên nhân chủ yếu là do người tham gia giao thông đường bộ ý thức chấp hành pháp luật còn kém, thiếu chú ý quan sát; các giao cắt đồng mức giữa đường sắt và đường bộ quá nhiều, đặc biệt còn tồn tại nhiều lối đi tự mở.
Một con số thống kê cho thấy, đường sắt có 5.719 giao cắt đồng mức, trong đó đường ngang chính tắc có 1.519, còn lại là 4.200 lối đi tự mở. Hiện, đường sắt có 654 rào chắn và gác chắn ở các đường ngang, hơn 800 đường ngang chưa có.
“70% số vụ tai nạn giao thông là lối đi tự mở và đường ngang dân sinh. Đây là vấn đề cốt lõi và cực kỳ nan giải trong công tác đảm bảo an toàn giao thông đường sắt,” Chủ tịch Hội đồng thành viên Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR), ông Vũ Anh Minh đánh giá.
Thừa nhận những lỗi chủ quan liên quan đến tai nạn giao thông đường sắt thời gian qua, VNR ký gắn với trách nhiệm từng người đứng đầu các đơn vị, theo ông Minh, các địa phương đã làm nỗ lực khi phối hợp nhưng vì thiếu nguồn kinh phí nên cũng rất khó khăn trong công tác lập lại trật tự an toàn giao thông đường sắt.
“Đơn cử, muốn có người cảnh giới, địa phương có kinh phí hỗ trợ cho đội ngũ này không? Rào các đường ngang dân sinh lại dân đi như thế nào? có tiền để làm đường gom không? không phải là địa phương không muốn làm mà phải có nguồn lực và ngân sách để triển khai,” người đứng đầu ngành đường sắt nhìn nhận.
[Liên tiếp tai nạn: Bộ trưởng GTVT lo ngại về uy tín ngành đường sắt]
Nhấn mạnh giải pháp đầu tiên quan trọng nhất vẫn là ý thức người dân, vị Chủ tịch VNR khuyến cáo, mỗi người chỉ cần 30 giây nhìn khi băng ngang qua đường giao cắt với đường sắt thì sẽ không bao giờ xảy ra tai nạn.
“Chỉ 30 giây nhưng đổi cả cuộc đời, liệu có xứng đáng không? Có nhiều gác chắn nhân viên đường sắt đã kéo rồi nhưng ôtô vẫn cố vượt qua. Trong vòng một năm vưa qua, có trên 100 vụ đâm gãy cần chắn, giờ lắp camera truy xuất và gắn trách nhiệm người đâm. Cần chắn tự động không phải bức tường nên nhiều chủ xe thản nhiên nâng lên phi qua. Thậm chí, có Đại biểu Quốc hội đã nói “vẫn còn một bộ phận người dân khi băng qua đường sắt còn tồn tại… văn hóa nhanh chân’,” ông Minh chia sẻ.
Với nguồn vốn được “rót” cả gói 7.000 tỷ đồng, ngoài việc thực hiện các công trình thiết yếu như đồng nhất tải trọng toàn tuyến tăng năng lực thông qua và cả tốc độ chạy tàu, VNR cũng tính toán phải xây dựng 42km hàng rào, đường gom để đóng các lối đi dân sinh đảm bảo an toàn giao thông.
Cầm cờ chạy “chân đất bắt tàu”?
Cho rằng sự cố do chủ quan không bao giờ một người vi phạm mà gây tai nạn đường sắt mà là trùng hợp ở một thời điểm nhiều đối tượng cùng sai mới dẫn đến sự cố, theo ông Minh, đường sắt đang phụ thuốc rất nhiều vào yếu tố con người và yếu tố tác nghiệp. Do đó, đường sắt hạn chế sự cố phụ thuộc vào tác nghiệp bằng cách đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ.
[Ngành đường sắt kỷ luật hàng loạt giám đốc, cách chức nhiều nhân viên]
Nói thêm về công nghệ lạc hậu của ngành đường sắt, ông Minh chia sẻ: “Ở ngành đường sắt có câu nói vui mà thật ‘3 năm đèn sách để 30 năm xách đèn’, tức là học trong trường 3 năm để ra trường xách đèn đi tuần đường, vẫn công nghệ lạc hậu đó. Hay khi phát hiện tình trạng tàu chạy thông qua ga và nhân viên đường sắt từ đằng trước chạy ngược lại để ‘bắt tàu’ dừng lại khi có sự cố thì trong đầu bật lên câu hỏi ‘đến thế kỷ 21 rồi mà vẫn cầm cờ chạy ngược chiều để bắt tàu? Lâu nay ngành đường sắt thấy bình thường nhưng thực tế rất bất cập’,” vị Chủ tịch đường sắt bày tỏ quan điểm.
Ngay sau đó, VNR yêu cầu lắp toàn bộ điện thoại trên tàu, gác ghi đồng thời trên ga phải thể hiện được số điện thoại của các tàu chạy trên hành trình qua ga để Trực ban ngay lập tức có số để gọi, không để tình trạng “chân đất bắt tàu”.
Hiện trường vụ lật 6 toa tàu tại Thanh Hóa. (Ảnh: TTXVN) Bên cạnh đó, Tổng công ty Đường sắt cũng yêu cầu lắp camera hành trình để kiểm soát, lắp đặt camera trong cabin tàu để kiểm soát hành vi của lái tàu và phụ tàu, lắp camera tại các nhà ga, trong phòng trực ban và hướng tới lắp tại các ghi tự động. Hiện, ngành đường sắt đã lắp các ghi tự động nhưng không dám rút người gác ghi vì sợ ga không có hàng rào đầy đủ, trâu bò đi qua, hoặc trẻ con chạy vào… nên vẫn phải bố trí người gác. Do đó, đơn vị hướng tới lắp camera vào ghi để người trực ban qua camera tác động được vào ghi, không phụ thuộc vào người gác ghi.
[Chặn tai nạn đường sắt: Lắp camera giám sát tại các đường ngang]
“Lỗi chủ quan tác nghiệp phải chấn chỉnh ngay để không xảy ra, những tai nạn liên quan đến khách quan phải từng bước các giải pháp để triển khai thực hiện. Đường sắt vẫn là phương tiện an toàn nhất, một năm có rất nhiều chuyến tàu và tai nạn xảy ra đa phần là đối tượng đường bộ đi qua đường ngang, còn đoàn tàu chỉ là hi hữu,” ông Minh quả quyết.
Để kịp thời chấn chỉnh, khắc phục những hạn chế nêu trên và nâng cao hiệu quả các giải pháp bảo đảm trật tự an toàn giao thông, Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia đề nghị Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có đường sắt đi qua chỉ đạo cơ quan chức năng của tỉnh điều tra, làm rõ nguyên nhân các vụ việc ôtô đâm, va giàn chắn, cần chắn tại các đường ngang có gác và đường ngang cảnh báo tự động, xử lý nghiêm những đối tượng cố tình vi phạm quy định pháp luật, phá hoại hoặc gây hư hỏng tài sản của ngành đường sắt, uy hiếp an toàn giao thông và tính mạng nhân viên ngành đường sắt.
Địa phương xác minh và xử lý nghiêm các đối tượng có hành vi phá dỡ các hàng rào, trụ bê tông để thu hẹp các lối đi tự mở, xử lý nghiêm vi phạm theo quy định của pháp luật; xác định trách nhiệm cá nhân cụ thể đối với người đứng đầu các quận, huyện, phường, thị xã, thị trấn có đường sắt đi qua trong việc quản lý hành lang an toàn giao thông đường sắt, thu hẹp bề rộng, xóa bỏ lối đi tự mở qua đường sắt.
Ủy ban Nhân dân cấp huyện, xã thực hiện công tác cảnh giới đảm bảo an toàn giao thông tại những vị trí lối đi tự mở có nguy cơ xảy ra tai nạn; tổ chức huấn luyện và cung cấp các trang thiết bị cần thiết cho các điểm cảnh giới, chốt gác…/.
