Ngày mua sắm trực tuyến - Online Friday 2018. (Ảnh: Đức Duy/Vietnam+) Kinh tế số được xác định là một trong những trụ cột tất yếu và có vai trò quan trọng đối với tăng trưởng kinh tế, tạo ra bước đột phá cho mỗi quốc gia trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.
Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế đó, những năm gần đây các hoạt động kinh tế số đã có sự phát triển mạnh mẽ và được Chính phủ quan tâm, ưu tiên phát triển.
Kinh tế số - xu hướng tất yếu và sự phát triển ở Việt Nam
Xu hướng số hóa nền kinh tế và các hoạt động xã hội là nền tảng cho phép cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư bùng nổ, đang diễn tiến sâu sắc ở nhiều nước phát triển và diễn ra với tốc độ nhanh ở các nước đang phát triển.
Có thể nói, sự phát triển kỹ thuật số đã và đang thay đổi các nền kinh tế trên toàn cầu, với tốc độ chóng mặt.
Năm 2016, nền kinh tế số toàn cầu trị giá 11,5 nghìn tỷ USD, chiếm khoảng 15,5% GDP của thế giới; trong thập kỷ tới được kỳ vọng sẽ nâng lên tới mức 25% GDP của thế giới.
Nhìn chung, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 được xây dựng trên nền tảng của cuộc cách mạng kỹ thuật số với các công nghệ tiên tiến ngày càng giúp thu hẹp khoảng cách giữa thế giới thực và thế giới mạng.
Ngày nay, một nửa dân số thế giới đã kết nối trực tuyến, một phần ba trên mạng xã hội, 53% là qua điện thoại di động và bao phủ ở mọi lứa tuổi, chủng tộc, địa lý và trình độ trên khắp hành tinh.
[Kinh tế số sẽ mở ra cơ hội tăng trưởng nhanh cho Việt Nam]
Khu vực Đông Nam Á được coi là thị trường tiềm năng lớn cho các doanh nghiệp kỹ thuật số. Người dân khu vực này đang sử dụng internet ở mức độ cao nhất trên thế giới, gồm các hoạt động liên quan đến tin nhắn, mạng xã hội và lướt mạng...
Ước tính kinh tế số khu vực Đông Nam Á đạt 72 tỷ USD năm 2018 và dự kiến đạt 240 tỷ USD vào năm 2025.
Trong đó, tại Việt Nam, thời gian gần đây, các hoạt động kinh tế số đã có sự phát triển mạnh mẽ.
Theo báo cáo nghiên cứu của Google và Temasek (Singapore), kinh tế số của Việt Nam đạt khoảng 3 tỷ USD năm 2015, tăng lên 9 tỷ USD năm 2018 và dự báo đạt 30 tỷ USD vào năm 2025.
Còn theo một nghiên cứu khác của Tổ chức Data61 (Australia), GDP Việt Nam có thể tăng thêm khoảng 162 tỷ USD trong 20 năm nếu Việt Nam chuyển đổi số thành công.
Thống kê từ Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), cho thấy trong 10 năm qua, kinh tế số Việt Nam đã phát triển không ngừng về cả nền tảng hạ tầng lẫn thị trường kinh doanh.
Hiện tại, với khoảng 64 triệu người sử dụng internet, 57% dân số Việt Nam có tài khoản mạng xã hội.
Cùng với sự thâm nhập ngày càng sâu rộng của internet, các thiết bị di động và mạng xã hội, nên ngày càng nhiều cá nhân tham gia mạng lưới thương mại điện tử.
Cứ 1.000 người thì có tới 25% tham gia mua hàng trực tuyến qua mạng facebook hoặc zalo, con số này đã đưa Việt Nam xếp thứ 13 trong top 20 quốc gia có số dân sử dụng mạng internet đông nhất thế giới.
Năm 2018 thương mại điện tử ở Việt Nam tăng trưởng 30% với tổng doanh thu bán lẻ của thương mại điện tử đạt 8 tỷ USD. Dự kiến, đến năm 2020 con số này sẽ đạt từ 13-15 tỷ USD.
Sự phát triển sôi động đó của nền kinh tế số tại Việt Nam hứa hẹn sẽ mang lại cơ hội cho nhiều doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ.
Các nền tảng thương mại điện tử có thể đưa doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ đến với những thị trường lớn (cả trong và ngoài nước)...
Đặc biệt, khi tham gia vào thị trường lao động trong nền kinh tế số, người lao động phải đổi mới để thích nghi vì liên quan đến kỹ năng, kiến thức và các phương thức kinh doanh truyền thống trước đây cũng chuyển sang các môi trường số. Việc này sẽ mang lại nhiều cơ hội hơn cho doanh nghiệp và người lao động.
Tuy nhiên, trước tốc độ phát triển nhanh của nền kinh tế số và bối cảnh mở rộng nhanh chóng của không gian mạng, Việt Nam đang đối mặt với nhiều khó khăn bởi nhận thức còn hạn chế, kỹ năng sử dụng internet an toàn vẫn thấp, chưa theo kịp với tốc độ phát triển của công nghệ.
Ngoài ra, hệ thống pháp luật cũng như các thiết chế thực thi, giải quyết tranh chấp và hiệu lực của cơ quan thực thi đều còn yếu và hoạt động thiếu hiệu quả khiến kinh tế số tại Việt Nam vẫn chưa khai thác hết tiềm năng.
Cùng với đó, các hình thức giao dịch, thanh toán dùng tiền mặt, trả tiền khi nhận hàng được áp dụng phổ biến vẫn đang là trở ngại lớn làm tăng chí phí cho cả xã hội, doanh nghiệp và người tiêu dùng.
Chính vì vậy, việc phát triển nền kinh tế số và công nghiệp thông minh là một nhiệm vụ cấp thiết ở Việt Nam hiện nay nhằm giúp đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa.
Chính sách - Chìa khóa thúc đẩy phát triển kinh tế số ở Việt Nam
Khởi động chương trình hợp tác giữa Cục Xúc tiến thương mại và Amazon Global Selling. (Ảnh: Đức Duy/Vietnam+) Hướng tới các giải pháp phát triển nền kinh tế số ở Việt Nam, ông Đào Ngọc Chiến - Phó Vụ trưởng Vụ Công nghệ cao (Bộ Khoa học và Công nghệ) đề xuất, doanh nghiệp cần tích hợp công nghệ số hóa, thúc đẩy phát triển những giải pháp sản xuất và kinh doanh dựa trên số hóa.
Cùng với đó, doanh nghiệp tối ưu hóa mô hình kinh doanh, phát triển kỹ năng mới cho từng cá nhân và tổ chức, sử dụng hiệu quả chuỗi cung ứng thông minh; có giải pháp quản lý tài sản trí tuệ trong thời đại số phù hợp với những mô hình kinh doanh và các mô hình hợp tác mới.
Với lĩnh vực khoa học và công nghệ, cần có chính sách khuyến khích phát triển, hỗ trợ doanh nghiệp chuyển giao và ứng dụng các công nghệ mới.
Riêng lĩnh vực truyền thông, cần hoàn thiện khuôn khổ pháp lý thuận lợi cho ứng dụng phát triển công nghệ, đẩy mạnh phát triển hạ tầng kỹ thuật số; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý, khai thác, vận hành hệ thống kết cấu hạ tầng của toàn bộ nền kinh tế...
Theo ông Ousmane Dione, Giám đốc Quốc gia, Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, để nâng cao khả năng cạnh tranh, Việt Nam cần xây dựng môi trường pháp lý khuyến khích đổi mới và cạnh tranh, đồng thời bảo vệ người tiêu dùng thông qua điều tiết và phối hợp hiệu quả hơn giữa các cơ quan Chính phủ.
Các chính sách và quy định xuyên suốt để định hình nền kinh tế số cần bao gồm các chính sách và quy định liên quan đến các luồng dữ liệu xuyên quốc gia bảo mật dữ liệu, an ninh mạng, bảo vệ khách hàng, giao dịch điện tử và luật thương mại điện tử và thuế.
Ngoài ra, Việt Nam cần chú trọng tới các chính sách để tiếp cận với dịch vụ thanh toán an toàn và đảm bảo mang lại cơ hội thực hiện thanh toán điện tử cho cả khách hàng, doanh nghiệp trong nước cũng như nước ngoài.
Theo nhận định của Thứ trưởng Bộ Công Thương Cao Quốc Hưng, song hành cùng thương mại điện tử, kinh tế số đang diễn ra trên quy mô toàn cầu vừa là thách thức nhưng cũng là cơ hội tốt để Việt Nam có thể tận dụng xử lý các vấn đề lớn trong phát triển kinh tế đất nước.
Do vậy, từ góc độ là cơ quan quản lý nhà nước, Bộ Công Thương đánh giá việc xây dựng, điều chỉnh chính sách để hỗ trợ kinh tế số phát triển là một nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian tới.
Chính vì vậy, theo ông Ousmane Dione, yếu tố quan trọng nhất để phát triển kinh tế số ở Việt Nam vẫn là chính sách. Bằng cách thiết lập một môi trường pháp lý thuận lợi, Chính phủ có thể thúc đẩy một cách có hiệu quả và đảm bảo sự phát triển kinh tế số trở thành hiện thực./.
