Hiện nay, các lực lượng làm nhiệm vụ tuần tra bảo vệ vùng biển đảo của Tổ quốc và các đơn vị tuần tra chống buôn lậu, Bộ đội Biên phòng... gặp rất nhiều khó khăn trong công tác tuần gia, kiểm soát vào ban đêm.
Xuất phát từ nhu cầu thực tiễn đó, Xí nghiệp 23, đơn vị Z199, Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng thuộc Bộ Quốc phòng đã thiết kế thành công công nghệ sản xuất loạt kính quan sát đêm tầm xa, góp phần nâng cao hiệu quả tác chiến ban đêm cho bộ đội trên biển. Đây là công trình đoạt giải Nhất Vifotec năm 2016 về lĩnh vực cơ khí tự động hóa.
Giải pháp hữu ích
Trên thế giới, các khí tài quan sát đêm tầm xa hiện nay đã được phát triển mạnh ở các nước phát triển và được ứng dụng mạnh mẽ trong các nhiệm vụ quan sát, phát hiện đột nhập từ xa nhằm bảo vệ các mục tiêu quan trọng như bến cảng, bờ biển, đường biên giới, hải đảo... Các hệ thống này có thể được đặt trên đài quan sát cùng với các hệ thống quan sát ban ngày hoặc cũng có thể được đặt riêng lẻ và cơ động nhằm bảo đảm các yếu tố bí mật, bất ngờ.
Đối với nước ta, việc nghiên cứu về lĩnh vực nhìn đêm mới bắt đầu sau cuộc chiến tranh chống Mỹ năm 1975. Tuy vậy do điều kiện kinh tế vừa mới vượt qua chiến tranh, còn nhiều khó khăn nên ban đầu việc nghiên cứu chỉ mới dừng lại ở mức độ khảo sát. Từ những năm 90 trở lại đây, lĩnh vực nghiên cứu này mới chính thức được Bộ Quốc phòng tập trung chỉ đạo phát triển. Có nhiều đơn vị trong và ngoài quân đội nghiên cứu về lĩnh vực kính nhìn đêm, nhưng các sản phẩm kính nhìn đêm cũng chỉ dừng ở mức quan sát dưới 1,5 km đối với mục tiêu là xe tăng, hoặc có tầm quan sát xa hơn nhưng mới ở mức độ lý thuyết hay sơ đồ nguyên lý. Hiện chưa có một đơn vị nào trong nước nghiên cứu một cách bài bản từ thiết kế đến công nghệ để chế tạo khí tài quan sát ban đêm có tầm nhìn xa, có khả năng chịu được môi trường khắc nghiệt phục vụ cho các lực lượng làm nhiệm vụ ở khu vực biển đảo.
[‘Mô phỏng thực tại ảo 3D...’ giành giải Nhất Nhân tài Đất Việt]
Trên cơ sở kiến thức về lý thuyết kết hợp với thực nghiệm và kinh nghiệm trong nghiên cứu thiết kế chế tạo khí tài quan sát ngắm bắn ban đêm, theo nguyên lý khuyếch đại ánh sáng mờ có cự ly quan sát phát hiện mục tiêu xa nhất (lên đến 3km đối với mục tiêu là người đứng thẳng) và chịu được khí hậu khắc nghiệt của môi trường biển đảo, nhóm nghiên cứu Xí nghiệp 23, đơn vị Z19 đã thiết kế đồng bộ từ quang học, cơ khí, điện tử và công nghệ để chế tạo được sản phẩm hoàn chỉnh mà không cần phải nhập ngoại. Sản phẩm là kết quả tích hợp của nhiều công nghệ khó và phức tạp như: công nghệ gia công cơ khí chính xác, công nghệ gia công quang học có kích thước lớn, công nghệ màng mỏng quang học, công nghệ điện tử, công nghệ hóa học...góp phần đáp ứng cho nhu cầu cảnh giới phát hiện từ xa cho lực lượng Hải quân, Bộ đội Biên phòng làm nhiệm vụ tại khu vực biên giới, hải đảo.
Đại úy Đoàn Ngọc Hiệp, Chủ nhiệm đề tài cho biết, về hiệu quả kinh tế, sản phẩm tiết kiệm được ngoại tệ và chi phí. Cụ thể là nếu mua thiết kế từ nước ngoài đối với một bộ tài liệu thiết kế theo tiêu chuẩn quân sự bao gồm bản vẽ sản phẩm, điều kiện kỹ thuật nghiệm thu, thuyết minh kỹ thuật và hướng dẫn sử dụng, tài liệu công nghệ phải tiêu tốn khoảng 250.000 USD (trên 5 tỷ đồng). So với sản phẩm tương đương trên thị trường, giá nhập ngoại khoảng 350 triệu đồng còn giá của sản phẩm chế tạo trong nước chỉ khoảng 220 triệu đồng, như vậy tiết kiệm được 130 triệu đồng/sản phẩm. Hơn nữa, sản xuất ở trong nước sẽ tự chủ và giảm chi phí sửa chữa, bảo trì sản phẩm. Trong khi sản phẩm mua của nước ngoài sau một thời gian sử dụng bị hỏng hóc phải gửi ra nước ngoài, chi phí cho sửa chữa rất lớn (khoảng 30% đến 40% giá mua) và không tự chủ được vì phải phụ thuộc đối tác nước ngoài. Về hiệu quả xã hội, tạo việc làm, thu nhập ổn định, đời sống cán bộ công nhân viên tại Xí nghiệp 23 và một số đơn vị cung cấp linh kiện, bán thành phẩm (như nhà máy Z181 cung cấp ống khuếch đại ánh sáng...) được nâng lên.
Khả năng áp dụng cao
Theo Giáo sư Tiến sỹ Vũ Hoan, Chủ tịch Liên hiệp hội Hà Nội, đây là lần đầu tiên trong nước thiết kế, chế tạo thành công kính quan sát đêm có độ phóng đại lớn (10 lần). Công trình nghiên cứu, thiết kế dựa trên cơ sở yêu cầu thực tiễn trong huấn luyện sẵn sàng chiến đấu cho bộ đội nhằm góp phần đảm bảo quốc phòng - an ninh, tạo ra được sản phẩm mới có chất lượng tốt đủ điều kiện để sử dụng quan sát phát hiện mục tiêu trong đêm tối cho các lực lượng biên phòng tuần tra biên giới hoặc cho bộ đội canh gác bảo vệ ở khu vực biển đảo.
Công trình đã được áp dụng sản xuất hàng loạt tại Xí nghiệp 23 ở quy mô công nghiệp trên cơ sở sử dụng dây chuyền thiết bị, công nghệ hiện có mà không đòi hỏi phải đầu tư mới cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, đội ngũ. Đồng thời, xây dựng đào tạo được đội ngũ cán bộ kỹ thuật, công nhân lành nghề có tay nghề cao, làm chủ được thiết kế, chế tạo sản phẩm công nghệ cao, phức tạp, chính xác trong lĩnh vực quang, quang - điện tử.
“Giá trị khoa học của công trình góp phần quan trọng vào việc thiết kế và chế tạo khí tài quang - quang điện tử khác cho các lực lượng khác nhau trong Quân đội, thực hiện nhiệm vụ huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu trong điều kiện tác chiến ban đêm như: Hải quân, Biên phòng, pháo binh, lục quân...Dự kiến trong thời gian tới Xí nghiệp 23 sẽ sản xuất đại trà với số lượng lớn” - Đại úy Đoàn Ngọc Hiệp chia sẻ./.