Máy bay chiến đấu F-35. (Nguồn: Hurriyet Daily News) Theo Reuters, quyền Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Patrick Shanahan hôm 2/4 cho biết ông dự định sẽ giải quyết mâu thuẫn với Thổ Nhĩ Kỳ về kế hoạch mua hệ thống phòng không S-400 của Nga.
Thông báo này được đưa ra một ngày sau khi Lầu Năm Góc tạm dừng việc giao thiết bị liên quan đến máy bay chiến đấu F-35 cho Ankara.
Mỹ đang đi đến những bước quyết định trong một cuộc đối đầu kéo dài nhiều năm với Thổ Nhĩ Kỳ, một đồng minh trong Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), sau khi không thể thuyết phục Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan rằng việc mua hệ thống phòng không của Nga sẽ làm tổn hại đến vấn đề bảo đảm an ninh của F-35, máy bay chiến đấu hiện đại nhất trong kho vũ khí của Mỹ.
[Mỹ dừng chương trình bàn giao máy bay F-35 cho Thổ Nhĩ Kỳ]
Thế bế tắc leo thang vào hôm 1/4 khi Lầu Năm Góc tuyên bố đình chỉ việc bàn giao các thiết bị liên quan đến F-35 - chiếc máy bay được sản xuất bởi tập đoàn hàng không Lockheed Martin Corp - “để chờ Thổ Nhĩ Kỳ quyết định dứt khoát từ bỏ việc nhận S-400."
Nếu Lầu Năm Góc thực hiện bước đi tiếp theo và loại Thổ Nhĩ Kỳ ra khỏi chương trình bàn giao F-35, đó sẽ là cuộc khủng hoảng nghiêm trọng nhất trong mối quan hệ giữa hai đồng minh kéo dài suốt nhiều thập kỷ này.
Quyền Bộ trưởng Shanahan bày tỏ sự lạc quan rằng cả hai nước sẽ tìm cách thoát ra khỏi cuộc khủng hoảng này bằng việc thuyết phục Thổ Nhĩ Kỳ mua hệ thống phòng không Patriot của Mỹ, được sản xuất bởi tập đoàn Raytheon Co, thay vì hệ thống S-400 của Nga.
Ông nói: “Tôi hy vọng chúng ta sẽ giải quyết vấn đề để họ có thể sở hữu thiết bị quốc phòng Patriot và F-35."
Ông Shanahan nói thêm rằng ông hy vọng Mỹ cuối cùng có thể bàn giao những chiếc F-35 hiện ở Căn cứ không quân Luke tại Arizona cho Thổ Nhĩ Kỳ, sau khi mâu thuẫn được tháo gỡ. Các phi công Thổ Nhĩ Kỳ đang được đào tạo điều khiển 2 loại máy bay này tại căn cứ Luke.
Đại tướng Mỹ Curtis Scaparrotti, Tư lệnh Lực lượng đồng minh NATO tại châu Âu, lại tỏ vẻ thận trọng hơn. Ông nhận định vẫn còn “một số khả năng chúng ta có thể giải quyết vấn đề này."
Ông không dự đoán một kết quả tích cực, nói rằng: “Chúng ta sẽ tiếp tục làm việc cho tới khi chúng ta biết rằng điều đó là không thể."
Tướng hải quân Joseph Dunford, Chủ tịch Hội đồng tham mưu trưởng liên quân Mỹ, cũng chia sẻ với báo giới rằng ông sẽ không từ bỏ vấn đề ở Ankara.
Quan hệ tụt dốc trầm trọng
Sự bất đồng liên quan đến F-35 và S-400 chỉ là một trong số những mâu thuẫn ngoại giao giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ, bao gồm cả việc Thổ Nhĩ Kỳ yêu cầu Mỹ dẫn độ giáo sỹ Hồi giáo Fethullah Gulen - người bị cáo buộc là đứng sau vụ đảo chính bất thành năm 2016 - cũng như những khác biệt về chính sách Trung Đông và cuộc chiến ở Syria.
Đại tướng Scaparrotti cảnh báo rằng nếu Thổ Nhĩ Kỳ không thay đổi hướng đi, mối quan hệ sẽ tiếp tục xấu đi và đặt ra thách thức cho NATO, trong bối cảnh các hệ thống phòng thủ Nga sẽ xuất hiện trong liên minh.
Ông nói: “Tôi không cho rằng Thổ Nhĩ Kỳ không đáng tin. Tuy nhiên, tôi muốn nói là bạn sẽ phải trải qua rủi ro khác… với những gì có lẽ là công nghệ nhạy cảm nhất của chúng tôi."
Một quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao Mỹ nói rằng trong khi liên minh NATO rất "mạnh mẽ và thống nhất," căng thẳng của Mỹ với Thổ Nhĩ Kỳ về kế hoạch mua S-400 của Nga có thể sẽ ảnh hưởng tới cuộc họp của các ngoại trưởng NATO diễn ra tại Washington trong tuần này.
Quan chức giấu tên này cho hay: "Chúng tôi vô cùng lo ngại về các kế hoạch đã nêu ra của Thổ Nhĩ Kỳ để tiến hành mua lại hệ thống phòng thủ tên lửa S-400 và sẽ có những hậu quả tiềm tàng liên quan đến các biện pháp trừng phạt và chương trình bàn giao F-35 nếu họ vẫn tiếp tục."
Thổ Nhĩ Kỳ có thể phải đối mặt với các lệnh trừng phạt theo luật pháp của Mỹ được gọi là Đạo luật chống lại kẻ thù của Mỹ thông qua trừng phạt (CAATSA)./.
