Cần xây dựng khung pháp lý, bộ quy tắc để đảm bảo liêm chính trong nghiên cứu khoa học là vấn đề được lãnh đạo một số trường đại học đặt ra tại Hội thảo khoa học về liêm chính trong nghiên cứu. Hội thảo do Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức hôm nay, 19/12, tại Hà Nội.
Hội thảo có sự tham dự của đại biểu đến từ Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam, các viện nghiên cứu, các cơ sở giáo dục đại học, các chuyên gia, nhà khoa học thuộc các lĩnh vực khoa học và công nghệ trên cả nước.
Phát biểu đề dẫn tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Văn Phúc cho hay trong năm 2022, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tham mưu Chính phủ ban hành Nghị định số 109/2022/NĐ-CP quy định về hoạt động khoa học và công nghệ trong các cơ sở giáo dục đại học.
Theo nội dung Nghị định, các cơ sở giáo dục đại học chủ động ban hành quy định và tự chịu trách nhiệm về liêm chính học thuật đối với hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của đơn vị mình theo hai nội dung: Ban hành bộ quy tắc về liêm chính học thuật trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, bảo đảm nguyên tắc trung thực, trách nhiệm, công bằng, minh bạch, phù hợp với thực tiễn và theo thông lệ quốc tế; ban hành các quy định nội bộ, công cụ để kiểm soát, ngăn chặn và xử lý các hành vi đạo văn, gian lận và bịa đặt trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Theo Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc, sau thời gian triển khai Nghị định, Bộ Giáo dục và Đào tạo mong muốn lắng nghe kết quả triển khai tại các cơ sở giáo dục đại học về nội dung liêm chính học thuật, các kinh nghiệm tốt, cách làm hay, các vấn đề cần quan tâm tháo gỡ.
Phát biểu tại hội thảo, Giáo sư, Tiến sỹ Khoa học Nguyễn Đình Đức, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng việc quy định về liêm chính trong nghiên cứu khoa học và trong học thuật là cần thiết phải bàn để đưa ra một khung và hoàn thiện dần dần. Mục đích là hướng tới sự lành mạnh nhưng cũng cần tránh việc lợi dụng liêm chính để làm tổn thương các nhà khoa học.
Cũng đề cập tới một bộ quy tắc chung về liêm chính nghiên cứu, Tiến sỹ Nguyễn Xuân Hùng, giảng viên Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh bày tỏ mong muốn sẽ có một bộ quy quy tắc chung để từ đó các trường chiếu vào xây dựng bộ quy tắc riêng đồng thời có cơ chế hậu kiểm và chế tài xử lý.
Đây cũng là vấn đề được Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Tài Đông, Viện trưởng Viện Triết học, Việt Nam đề cập. Theo Phó Giáo sư Nguyễn Tài Đông, Việt Nam đã có nhiều quy định liên quan đến vấn đề liêm chính trong nghiên cứu khoa học và học thuật, thể hiện ở nhiều văn bản khác nhau, từ cấp cơ sở giáo dục đại học đến các quy định của Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Giáo dục và Đào tạo, thậm chí trong các văn bản luật, các nghị định nhưng chưa có một quy định tổng thể. Vì thế, cần có một khung cơ chế pháp lý chung.
“Điều này là bắt buộc trong việc xây dựng một bộ tiêu chí hay một quy định chung cho quốc gia”, Phó Giáo sư Nguyễn Tài Đông nói. Cũng theo Phó Giáo sư Nguyễn Tài Đông, điều các nhà khoa học theo đuổi là tri thức, trí tuệ, từ đó tìm ra chân lý, giá trị của bản thân, và nếu không bảo vệ được điều đó thì sẽ không còn khoa học và không có đào tạo.
Thành tích khủng của các “quả cầu vàng” nghiên cứu khoa học trẻ 2023
Cần có khung quy định bao trùm về nghiên cứu học thuật dưới góc độ Nhà nước cũng là đề nghị của Giáo sư Hoàng Anh Tuấn, Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội.
Phát biểu kết luận hội thảo, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Trần Hồng Thái khẳng định, liêm chính trong nghiên cứu khoa học là vấn đề quan trọng. Thứ trưởng Trần Hồng Thái nhấn mạnh việc cần làm ngay là các đơn vị quản lý nhà nước khẩn trương nghiên cứu đề xuất thể thức văn bản hướng dẫn, đôn đốc để các trường đại học, viện nghiên cứu thực hiện các quy chế, quy định về liêm chính.
Tiếp thu ý kiến của các nhà khoa học tại hội thảo, Thứ trưởng Trần Hồng Thái cho biết hai Bộ cùng nhận thấy đã đến lúc cơ quan quản lý Nhà nước phải vào cuộc về liêm chính.
“Hội thảo hôm nay là khởi đầu để hai Bộ cam kết đồng hành với các nhà khoa học và các cơ quan truyền thông hướng tới nền giáo dục, khoa học tốt hơn, mang lại hạnh phúc nhiều hơn,” Thứ trưởng Trần Hồng Thái nói./.