Thuốc lá thế hệ mới đang bị bày bán tràn lan trên mạng. (Ảnh: ST) Mặc dù chưa được phép thương mại chính thức, nhưng thuốc lá thế hệ mới ngày càng trở nên phổ biến ở các nước, trong đó có Việt Nam.
Do thiếu kiểm soát, tình trạng buôn bán bất hợp pháp các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới ngày càng tràn lan, gây ra nhiều hệ luỵ khó lường.
Từ giữa năm 2019, vấn đề hoàn thiện hành lang pháp lý cho thuốc lá thế hệ mới đã được đặt ra. Thế nhưng cho đến nay, vấn đề này vẫn còn để ngỏ.
Thuốc lá thế hệ mới - những sản phẩm nhắm vào thị trường ngách - dù chưa được thâm nhập thị trường theo kiểu sản phẩm chính ngạch nhưng không khó để tìm mua tại Việt Nam.
Theo thống kê, trong 6 tháng đầu năm 2020 tại Việt Nam, có tổng cộng gần 1.400 bài đăng bán một sản phẩm thuốc lá làm nóng sản xuất bởi một tập đoàn đa quốc gia được đăng tải trên mạng, bao gồm các trang mạng xã hội lẫn các sàn thương mại điện tử.
Nếu thống kê đầy đủ từ các nhãn hiệu thuốc lá làm nóng khác, hoặc cả thuốc lá điện tử, thì con số chắc chắn cao hơn nhiều.
Thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử là hai sản phẩm phổ biến nhất của thuốc lá thế hệ mới đang ngày càng trở nên phổ biến ở các thành phố lớn, đặc biệt là những người hút thuốc ở độ tuổi trưởng thành đang tìm kiếm giải pháp thay thế giảm thiểu tác hại.
Nhu cầu tiêu dùng những sản phẩm này là có thực và vì chưa được phép thương mại chính thức tại Việt Nam, nên 100% sản phẩm này được đưa vào nước ta qua đường xách tay hoặc nhập lậu. Tuy việc tiêu dùng được thoả mãn nhưng kèm theo đó là những hệ luỵ kinh tế-xã hội đáng quan tâm.
Trước tiên là nhà nước thất thu ngân sách, việc tiêu thụ những sản phẩm này hiện chỉ mang lại lợi ích cho những người bán hàng.
Hiện tượng người bán thổi giá, quảng cáo sai sự thật nhằm trục lợi xuất hiện ngày càng nhiều hơn.
Sản phẩm kém chất lượng, núp bóng hoặc giả mạo những thương hiệu lớn gây tác động xấu đến sức khỏe người tiêu dùng lẫn những nhà sản xuất thuốc lá hợp pháp.
[Ngăn chặn sự ngộ nhận của giới trẻ đối với thuốc lá thế hệ mới]
Đã có nhiều thông tin về những cái chết do thuốc lá điện tử, song ít ai biết những sự thật phía sau rằng có những cái chết oan uổng gây ra do những sản phẩm kém chất lượng, sử dụng sai cách.
Cho đến nay, mặc dù cây thuốc lá vẫn được xem là cây “xóa đói giảm nghèo” cho nông thôn Việt Nam nhưng nước ta vẫn phải luôn thực hiện chiến lược quốc gia về giảm thiểu tác hại thuốc lá, đưa Luật phòng chống tác hại của thuốc lá vào đời sống, nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
WHO khẳng định thuốc lá làm nóng là thuốc lá. (Ảnh: ST) Riêng với thuốc lá thế hệ mới, Việt Nam vẫn còn đang cân nhắc nhiều yếu tố.
Xét về mặt luật pháp, luật sư Võ Văn Đông, Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn M&K (Thành phố Hồ Chí Minh) cho biết khoản 1 điều 2 luật phòng chống tác hại của thuốc lá năm 2012 đã định nghĩa: “Thuốc lá là sản phẩm được sản xuất từ toàn bộ hoặc một phần nguyên liệu thuốc lá, được chế biến dưới dạng thuốc lá điếu, xì gà, thuốc lá sợi, thuốc lào hoặc các dạng khác.”
Nội dung Công ước khung FCTC của WHO từng khẳng định thuốc lá làm nóng là thuốc lá, và cần được quản lý như thuốc lá. (Thuốc lá điện tử (e-cigarette hoặc vape) thì khác, cũng loại bỏ được quá trình đốt cháy để tạo ra nicotin, nhưng nicotin trong thuốc lá điện tử không đến từ nguồn nguyên liệu thuốc lá mà sử dụng dung dịch có chứa chất nicotin hóa lỏng).
Về mặt sức khỏe cộng đồng, thuốc lá thế hệ mới hiện đang được chính phủ nhiều nước cho phép sử dụng như công cụ giảm thiểu tác hại, ví dụ thuốc lá làm nóng đã có mặt trên 57 quốc gia trên thế giới bao gồm cả ở các nước như Anh, Mỹ, Nhật, Thụy Sĩ…
Được biết, FDA vừa công bố một loại thuốc lá làm nóng là sản phẩm giảm thiểu nguy cơ, và đang quá trình xét duyệt các loại thuốc lá điện tử.
Lý giải về tác dụng giảm thiểu của thuốc lá thế hệ mới, Viện Nghiên cứu R Street (Mỹ) cho biết, loại bỏ việc đốt cháy là đã có thể giảm bớt nguy cơ phơi nhiễm của cơ thể với hàm lượng các chất gây ung thư và carbon monoxide so với sản phẩm thuốc lá điếu.
R Street cũng cho rằng nên thừa nhận sự có mặt của các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới và tăng cường quản lý để giới trẻ không tiếp cận bằng các biện pháp phù hợp như tăng độ tuổi sử dụng từ 18 lên 21, và quy định cách tiếp thị, bán hàng các sản phẩm này từ những nhà sản xuất hợp pháp sao cho không hấp dẫn giới trẻ.
Xét về mặt quyền lợi người tiêu dùng, việc thừa nhận này cũng là cho người hút thuốc trưởng thành không hoặc chưa cai nghiện thuốc lá điếu một lựa chọn khác giảm thiểu tác hại, cho bản thân họ và cho người hút thuốc lá thụ động.
Trước thực tế nói trên, việc cấp thiết cần có là hoàn thiện hành lang pháp lý phù hợp đối với từng loại thuốc lá thế hệ mới, dựa trên mức độ nguy cơ khác nhau, nhằm đến mục đích cuối cùng là giảm thiểu tác hại của khói thuốc lá đối với chính người hút và cộng đồng xung quanh./.
