Tại cuộc họp với các địa phương nhằm rà soát, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc và tìm giải pháp để thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, chiều 27/5, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, Tổ trưởng Tổ công tác số 5 của Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh: "Chúng ta cần phải chỉ rõ nguyên nhân ở đâu? Do chưa quyết liệt, do giá nguyên vật liệu tăng cao, hay do giải phóng mặt bằng; từ đó đề xuất giải pháp để đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công."
Giải ngân chậm do nhiều vướng mắc
Theo Báo cáo của 5 địa phương thuộc trách nhiệm kiểm tra của Tổ công tác số 5, không chỉ chưa phân bổ hết vốn đầu tư, mà giải ngân vốn đầu tư công của cả 5 địa phương thuộc trọng trách Tổ công tác số 5 kiểm gia đều chậm.
Số liệu tổng hợp từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, năm 2022, tổng vốn đầu tư ngân sách Nhà nước Thủ tướng Chính phủ giao cho 5 địa phương là trên 27.962 tỷ đồng. Trong đó, vốn ngân sách Trung ương là trên 5.561 tỷ đồng, vốn cân đối ngân sách địa phương là 22.400 tỷ đồng.
Đến nay, tổng vốn đã được địa phương phân bổ chi tiết là trên 30.448 tỷ đồng. Trong đó, vốn ngân sách địa phương giao tăng, nhờ nguồn thu từ sử dụng đất và các khoản thu khác. Trong khi đó, vốn ngân sách địa phương còn lại chưa phân bổ chi tiết 676 tỷ đồng.
Trong khi vốn giải ngân, theo số liệu báo cáo của 5 địa phương, tính đến ngày 4/5/2022 là 4.327 tỷ đồng, đạt 14,2 % kế hoạch địa phương giao lại và đạt 15,4% so với kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, thấp hơn mức bình quân của cả nước là 16,36%.
Trong đó, 3/5 địa phương (Bắc Ninh, Hà Nam, Đà Nẵng) có tỷ lệ giải ngân thấp dưới 15%. Có 4/5 địa phương chưa thực hiện giải ngân vốn ODA hoặc giải ngân với tỷ lệ rất thấp (tỉnh Quảng Nam đạt 1,9%).
Còn nếu theo số liệu từ Bộ Tài chính, đến ngày 30/4, số vốn giải ngân của 5 địa phương trên 4.227 tỷ đồng, đạt 15,12% so với kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao từ đầu năm và thấp hơn bình quân cả nước.
[Giải ngân vốn đầu tư công để phát huy được hiệu quả đồng vốn]
Ước thực hiện giải ngân đến ngày 31/5/2022 của 5 địa phương là trên 5.205 tỷ đồng, cũng chỉ đạt 18,62% so với kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao và là thấp so với ước bình quân giải ngân của cả nước (22,37%), cũng như thấp so với cùng kỳ năm 2021 (cùng kỳ năm 2021 đạt 22,21% so với kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao).
Thậm chí, có tới 3/5 địa phương chưa thực hiện giải ngân vốn ODA và 2/5 tỉnh có tỷ lệ giải ngân với tỷ lệ rất thấp (Hải Dương 1,3%, Quảng Nam 2,15%).
Như vậy, tỷ lệ giải ngân của 5 địa phương còn thấp so với cùng kỳ và thấp hơn so với bình quân chung cả nước,” Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh phải làm rõ; đồng thời, đề xuất giải pháp để đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công.
“Phải làm rõ nguyên nhân ở đâu? Do chúng ta chưa quyết liệt, do giá nguyên vật liệu tăng cao, hay do giải phóng mặt bằng,” Bộ trưởng yêu cầu các địa phương phải chỉ rõ, vướng ở đâu, chỗ nào, cấp nào.
Nguyên nhân do đâu?
Nguyên nhân giải ngân vốn đầu tư công chậm, hầu hết các địa phương cho rằng, khó khăn vướng mắc tập trung chủ yếu ở các dự án nhóm A, các dự án có quy mô lớn, có tính chất liên kết vùng. Bởi với các dự án này, thủ tục, trình tự, thiết kế kỹ thuật, dự toán, thủ tục đấu thầu... phải lấy ý kiến của nhiều cơ quan liên quan, làm kéo dài phê duyệt dự án và giải ngân các dự án.
Ngoài ra, còn các nguyên nhân như năm 2022 mới là năm thứ hai triển khai kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 (thực chất là năm đầu tiên, do kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021-2025 mới được Quốc hội thông qua tháng 7/2021), do vậy, gần như các địa phương mới bắt đầu khởi công nhiều dự án.
Theo quy định của Luật Xây dựng, các quy định của pháp luật liên quan, dự án khởi công mới được bố trí vốn đầu năm phải mất nhiều thời gian triển khai thủ tục lập, thẩm định phê duyệt thiết kế kỹ thuật, thiết kế bản vẽ thi công, dự toán, các thủ tục về đấu thầu...
Cùng với đó, việc khan hiếm nguồn vật liệu xây dựng, giá nguyên vật liệu, nhiên liệu tăng cao đột biến đặc biệt là giá thép, đất, cát xây dựng tặng mạnh, rồi vướng mắc giải phóng mặt bằng... cũng là nguyên nhân khiến giải ngân vốn đầu tư công của các địa phương chậm.
Chưa kể, còn tình trạng một số dự án ODA đã kết thúc hiệp định hoặc sắp kết thúc hiệp định đang thực hiện điều chỉnh chủ trương đầu tư, gia hạn thời gian; dự án vướng mắc trong quá trình lựa chọn nhà thầu do nhà tài trợ nước ngoài chậm phản hồi ý kiến... Điều này cũng khiến tình hình giải ngân vốn ODA bị chậm.
Và không thể không nhắc tới một nguyên nhân rất quan trọng, đó là công tác chỉ đạo, điều hành ở một số cơ quan đơn vị, chủ đầu tư chưa thực sự tập trung, quyết liệt thiếu quyết tâm chính trị, vai trò của người đứng đầu còn hạn chế.
Thậm chí, có tình trạng một số chủ đầu tư, ban quản lý dự án, tư vấn, nhà thầu yếu kém về năng lực, chuyên môn; kỷ cương kỷ luật chưa nghiêm, công tác thanh tra, kiểm tra còn hạn chế, việc xử lý các vi phạm, chậm trễ trong quản lý, sử dụng vốn đầu tư công chưa kịp thời, nghiêm minh...
Ông Trương Quốc Huy, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Hà Nam, cho biết tỉnh đã giải ngân được 15,5% kế hoạch giao. Năm 2022 là năm đầu tiên triển khai dự án nhiệm kỳ mới nên thủ tục, trình tự đầu tư mất rất nhiều thời gian, mỗi bước quy trình ít nhất mất tới 30-35 ngày. Đấu thầu mất tới 30 ngày, còn nếu cho phép chỉ định thầu thì rút ngắn được thời gian.
Ngoài ra, giá sắt thép, ximăng ảnh hưởng rất lớn, nhà thầu càng làm càng lỗ nên họ chờ để bù giá. Cộng thêm vướng mắc giải phóng mặt bằng, có dự án tới hơn 300 ngày, gồm cả quá trình thi công và tái định cư.
Ông Huy cũng chỉ ra thêm, hiện nay tính giá đất cũng có bất cập, mặc dù đang được sửa đổi quy định, nhưng nếu không sớm ban hành thì tất cả các tỉnh đều tắc. Chẳng hạn có tới 2 thông tư của Bộ Tài nguyên và Môi trường có những điểm vướng, nên các địa phương khó áp dụng...
Gỡ vướng mắc để thúc đẩy giải ngân
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho rằng giải ngân vốn đầu tư công có ý nghĩa rất quan trọng đối với thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nhất là trong bối cảnh Chính phủ đang thực hiện Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế-xã hội.
Theo Bộ trưởng, việc giải ngân chậm do nhiều nguyên nhân. Yêu cầu đặt ra là các cấp, các ngành phải có trách nhiệm trong việc quản lý, sử dụng hiệu quả vốn đầu tư công, việc phân bổ, giao kế hoạch, giải ngân vốn đầu tư công ảnh hưởng rất lớn đến kết quả thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, nên phải nhanh, hiệu quả và phải đảm bảo đúng pháp luật.
Để đẩy mạnh giải ngân nguồn vốn đầu tư công, Bộ trưởng yêu cầu các địa phương cần biết chính xác tình hình địa phương mình, quá trình triển khai dự án cụ thể, về thể chế, pháp luật, quy định có vướng mắc gì từ đầu tư công cho tới các luật liên quan như xây dựng, đấu thầu, đất đai, môi trường. Các địa phương vướng ở khâu nào, nguyên nhân làm sao, do tổ chức thực hiện hay ở địa phương, cơ quan quản lý, chủ đầu tư, ban quản lý hay giải phóng mặt bằng, thi công, nguyên vật liệu… để từ đó có kiến nghị, giải pháp cụ thể.
Theo ông Trương Quốc Huy, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Hà Nam, tỉnh sẽ tập trung hoàn thiện thủ tục, chọn nhà đầu tư, lập quy hoạch các khu tái định cư cho các dự án, làm rõ trách nhiệm các cá nhân, tháo gỡ khó khăn cho từng dự án trong quá trình triển khai. Tỉnh cũng kiến nghị với thủ tục đấu nối, thỏa thuận đất nối, chuyển đổi sử dụng đất… các bộ ngành liên quan cần tháo gỡ nhanh vì mất rất nhiều thời gian. Cùng với đó, sớm ban hành nghị định về tính giá đất để sớm triển khai dự án.
“Đặc biệt, trong bối cảnh vừa triển khai kế hoạch đầu tư công, vừa phải thực hiện Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội, nếu không quyết tâm thực hiện, không kịp thời tháo gỡ thì không thể hấp thụ vốn, ảnh hưởng tới mục tiêu kế hoạch mà Chính phủ đặt ra,” Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng khẳng định./.