Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, các hiện tượng thiên tai (như sụt lún, hạn hán và xâm nhập mặn) gia tăng đã và đang gây ra những tác động sâu rộng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường, đời sống của hàng triệu người dân và sự phát triển kinh tế - xã hội của khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, nơi được xem là “Vựa lúa số 1 của Việt Nam.”
Trước thực tế trên, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy nhấn mạnh cần phải có một chiến lược tổng thể và dài hạn, kết hợp giữa phòng ngừa và thích ứng; tập trung vào các giải pháp mang tính liên vùng.
Thiên tai đang tác động sâu rộng
Thông tin từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết để ứng phó với những thách thức ngày càng nghiêm trọng từ thiên tai, tối 17/3, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy đã chủ trì cuộc họp nhằm sớm hoàn thành Đề án phòng, chống sụt lún, sạt lở, ngập úng, hạn hán, xâm nhập mặn vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
Theo ông Duy, trước đây, đồng bằng này chủ yếu đối mặt với các hình thái thiên tai như lũ lụt, nên những giải pháp được các địa phương triển khai chủ yếu là xây dựng các tuyến dân cư, bờ bao và tôn nền để phòng, chống.
Tuy nhiên, trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, các hình thái thiên tai ở vùng đồng bằng này đã có sự thay đổi rõ rệt.
Những năm gần đây, sụt lún, hạn hán và xâm nhập mặn gia tăng, đã gây ra những tác động sâu rộng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống người dân và sự phát triển kinh tế - xã hội của khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.
Cần sớm điều tra cơ bản sạt lở đất đá ở khu vực trung du, miền núi
Lãnh đạo Cục Địa chất và Khoáng sản vừa kiến nghị lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường phê duyệt triển khai sớm các đề án trượt lở đất đá ở các xã trọng điểm tại các tỉnh khu vực miền núi, trung du.
Bộ trưởng Đỗ Đức Duy nhìn nhận những vấn đề trên không chỉ gây gián đoạn sản xuất, nhất là trong nông nghiệp và thủy sản, mà còn đe dọa an ninh quốc gia, an ninh nguồn nước và sự an toàn của người dân.
Thực tế hiện nay cho thấy các giải pháp cũ (như xây bờ bao và tôn nền để phòng, chống) đã không còn phù hợp với tình hình mới, và Đồng bằng sông Cửu Long cũng đang phải đối mặt với một tương lai đầy bất định nếu không có những giải pháp phòng chống thiên tai phù hợp và kịp thời.
Theo một số nghiên cứu, nguyên nhân chính dẫn đến sự gia tăng của các hiện tượng thiên tai trong khu vực Đồng bằng sông Cửu Long là do sự biến đổi khí hậu toàn cầu, sự phát triển nội tại của đồng bằng, và tình trạng khai thác tài nguyên thiên nhiên không bền vững. Đặc biệt là việc khai thác nước ngầm quá mức, nước từ thượng nguồn cũng giảm. Sự sụt lún đất, tình trạng thiếu nước và xâm nhập mặn đang dần trở thành những thách thức chính đe dọa đến môi trường và sự sống của người dân nơi đây.
“Những tác động của thiên tai không chỉ dừng lại ở việc giảm sút sản lượng nông sản, thủy sản mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến các hệ sinh thái tự nhiên, đặc biệt là rừng ngập mặn, nguồn sống quan trọng của nhiều loài thủy sản,” ông Duy nói và cho rằng đây là những vấn đề đòi hỏi cần phải có sự can thiệp ngay lập tức và đồng bộ để bảo vệ không chỉ con người mà cả môi trường sinh thái trong khu vực.
Cần những giải pháp mang tính liên vùng
Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, việc xây dựng Đề án “Phòng, chống sụt lún, sạt lở, ngập úng, hạn hán, xâm nhập mặn vùng Đồng bằng sông Cửu Long” là cơ sở để thực hiện đồng bộ các giải pháp tổng hợp, giảm thiểu rủi ro thiên tai, tạo điều kiện phát triển bền vững kinh tế - xã hội của vùng.
Tuy vậy, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cho rằng để có một chiến lược tổng thể và dài hạn, kết hợp giữa phòng ngừa và thích ứng, đề án cần phải được đặt trong các quy hoạch vùng, các chương trình, dự án phát triển đã có của vùng cũng như các dự án, kế hoạch của Nghị quyết 120 đã được ban hành.
Theo đó, một trong những giải pháp căn cơ mà người đứng đầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường đưa ra là cần xây dựng các giải pháp công trình và phi công trình, bao gồm cả việc nâng cao nhận thức cộng đồng và ứng dụng khoa học công nghệ vào công tác phòng chống thiên tai.
“Chúng ta cần các giải pháp không chỉ để phòng ngừa mà còn phải thích ứng với những tác động không thể tránh khỏi của biến đổi khí hậu. Chúng ta sẽ tập trung vào những giải pháp mang tính liên vùng bởi thiên tai không có biên giới và tác động đến tất cả các khu vực trong vùng,” ông Duy nói.
Bên cạnh đó, ông Duy cũng yêu cầu cơ quan chuyên môn được giao xây dựng Đề án “Phòng, chống sụt lún, sạt lở, ngập úng, hạn hán, xâm nhập mặn vùng Đồng bằng sông Cửu Long” lưu ý đến việc tập trung đầu tư vào hệ thống cơ sở dữ liệu về ngập úng, xâm nhập mặn và cảnh báo thiên tai đồng thời nâng cấp hệ thống quan trắc để kịp thời phát hiện và ứng phó với những diễn biến bất thường của thiên tai.
Đặc biệt, các cơ quan chức năng đánh giá tác động của các giải pháp đối với sự phát triển kinh tế - xã hội và an ninh trong khu vực, từ đó có những điều chỉnh phù hợp để bảo vệ một cách tối đa cuộc sống và tài sản của người dân.
Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cũng lưu ý Đề án “Phòng, chống sụt lún, sạt lở, ngập úng, hạn hán, xâm nhập mặn vùng Đồng bằng sông Cửu Long” là một chiến lược không chỉ mang tính cấp bách, mà còn là yếu tố then chốt giúp vùng “Vựa lúa số 1 Việt Nam” phát triển bền vững, giữ vững an ninh và phát triển kinh tế lâu dài trong bối cảnh toàn cầu hóa và biến đổi khí hậu.
Vì vậy, các đơn vị chuyên môn cần sớm hoàn thiện đề án, để Bộ Nông nghiệp và Môi trường trình các cấp lãnh đạo Đảng, Chính phủ phê duyệt./.