Hoạt động nông nghiệp được cho là nguyên nhân chính tạo sự khác biệt giữa văn hóa Đông-Tây. (Nguồn: TTXVN) Sự khác biệt văn hóa giữa phương Tây và phương Đông có thể bắt nguồn từ sự khác biệt trong lịch sử hoạt động nông nghiệp kéo dài hàng nghìn năm, cụ thể là giữa văn hóa lúa nước và văn hóa lúa mỳ.
Đây là công bố mới nhất của một nhóm chuyên gia tâm lý học đến từ các trường đại học của Mỹ và Trung Quốc.
Theo "học thuyết cây lúa" công bố trên tạp chí Science (Khoa học) số ra ngày 8/5, những người ở vùng có truyền thống trồng lúa nước sẽ có xu hướng phát triển tinh thần tập thể cao do hoạt động canh tác vất vả đòi hỏi sự hợp tác giữa các cá nhân.
Ngược lại, những người thuộc vùng trồng lúa mỳ thường suy nghĩ độc lập hơn, chủ yếu bởi loài cây này đòi hỏi ít công sức chăm sóc và do đó không cần nhiều sự hợp tác như cây lúa nước.
Thomas Talhelm thuộc Đại học Virginia (Mỹ), người đứng đầu công trình nghiên cứu, cho biết bên cạnh những yếu tố như tôn giáo, chính trị, khí hậu, "học thuyết cây lúa" mang tới một giả thuyết mới có thể giúp lý giải phần nào sự khác biệt trong văn hóa Đông-Tây.
Để rút ra kết luận trên, nhóm chuyên gia đã tập trung vào Trung Quốc, nơi có sự phân tách rõ ràng giữa vùng văn hóa lúa nước và lúa mỳ. Họ tiến hành nghiên cứu đối với 1.162 sinh viên người Hán, dân tộc chiếm đa số tại Trung Quốc, sống tại hai bên bờ Trường Giang - con sông phân cách hai khu vực miền Nam trồng lúa nước và miền Bắc trồng lúa mỳ.
Kết quả từ một loạt các kiểm tra cho thấy khi được yêu cầu vẽ biểu đồ quan hệ xã hội, các sinh viên đến từ vùng trồng lúa mì vẽ bản thân to hơn so với những người đến từ vùng lúa nước, cho thấy những người thuộc nền văn hóa lúa mỳ theo chủ nghĩa cá nhân, coi trọng bản thân hơn so với những người ở vùng văn hóa lúa nước.
Theo ông Talhelm, những người ở khu vực miền Nam trồng lúa nước có tính cách rụt rè, thích tránh xa xung đột; trong khi những người ở miền Bắc trồng lúa mỳ có vẻ dễ bị tác động hơn và bộc trực hơn.
Bên cạnh đó, những người trồng lúa nước còn phần nào nặng nghĩa tình hơn, có xu hướng dễ khen thưởng và ít trừng phạt bạn bè mình, phản ánh mối quan hệ cộng đồng tập thể khăng khít trong tương tác xã hội và công việc.
Ông Talhelm cho biết lý thuyết trên còn được chứng minh tại nhiều quốc gia khác nhau. Tại Ấn Độ, nơi cũng tồn tại sự phân tách văn hóa lúa nước và lúa mỳ, nhóm nghiên cứu đã tiến hành thí nghiệm và thu được kết quả tương tự.
Một số ví dụ khác như Nhật Bản và Hàn Quốc, hai quốc gia Đông Á giàu có và hiện đại hóa không kém gì các cường quốc phương Tây, song vẫn giữ những bản sắc của nền văn hóa lúa nước và sống theo chủ nghĩa tập thể nhiều hơn chủ nghĩa cá nhân.
Ngoài ra, nghiên cứu cũng chỉ ra mối liên hệ giữa khả năng sáng tạo với thói quen nông nghiệp, cho rằng văn hóa lúa mỳ thúc đẩy tính sáng tạo cá nhân cao hơn văn hóa lúa nước. Tuy nhiên, các chuyên gia cho biết giả thuyết này vẫn cần nghiên cứu sâu hơn./.
