Công cụ Hỗ trợ trao đổi thương mại (INSTEX) mà các cường quốc châu Âu thiết lập để giúp Iran giảm bớt những tác động từ các lệnh trừng phạt của Mỹ sẽ gặp nhiều hạn chế khi vận hành, song điều này cho thấy sự ngăn cách trong quan hệ giữa Washington và các nước đồng minh.
Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif đã đưa ra nhận định trên trong bài phát biểu được phát sóng trên truyền hình ngày 1/7.
Trong bài phát biểu này, nhà ngoại giao hàng đầu của Iran tuyên bố mặc dù cơ chế này không đáp ứng các yêu cầu của Tehran hoặc nghĩa vụ của các nước châu Âu, song INSTEX lại có giá trị chiến lược phản ánh những đồng minh thân cận nhất của Mỹ đang tách rời khỏi Mỹ trong các mối quan hệ kinh tế. Ông Zarif khẳng định đây là những hậu quả lâu dài.
Anh, Pháp và Đức đã bắt đầu khởi động INSTEX hồi tháng 1/2019 sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump rút khỏi thỏa thuận hạt nhân năm 2015 và tái áp đặt các biện pháp trừng phạt nhằm vào Iran.
[Iran: Mỹ đã đóng sập cánh cửa ngoại giao với Tehran]
INSTEX được xem là công cụ chủ chốt trong những nỗ lực của các nước EU nhằm bảo vệ thỏa thuận hạt nhân lịch sử này, tuy nhiên, trên thực tế cơ chế này dù đã bắt đầu vận hành theo thông báo của Liên minh châu Âu hôm 28/6 và các giao dịch đầu tiên cũng đã được thực hiện, song cơ chế này vẫn gặp nhiều hạn chế do INSTEX được xây dựng để hỗ trợ các hoạt động thanh toán trong các lĩnh vực dược phẩm, y tế và thực phẩm, trong khi nguồn thu từ xuất khẩu dầu mới là nguồn thu chính của Iran.
Hồi tháng 5 vừa qua, Iran tuyên bố tạm ngừng thực thi một số điều khoản trong thỏa thuận hạt nhân với Nhóm P5+1 (gồm 5 nước ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc và Đức), có tên gọi đầy đủ là Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA).
Tehran cũng đồng thời thông báo sẽ khởi động quá trình làm giàu urani ở cấp độ cao hơn nếu như trong vòng 60 ngày, tức là đến ngày 8/7 tới, các cường quốc châu Âu không có biện pháp bảo vệ lợi ích của nước này theo JCPOA trước các biện pháp trừng phạt của Mỹ.
Trong khi đó, hãng tin bán chính thức Fars News ngày 1/7 dẫn một nguồn tin giấu tên cho biết lượng urani làm giàu mà Iran lưu trữ đã vượt quá hạn mức 300kg theo JCPOA.
Hiện cả Iran và Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế - Cơ quan chịu trách nhiệm giám sát hoạt động hạt nhân của Iran, vẫn chưa đưa ra bình luận trước thông tin nói trên./.