Ngày 26/12, Câu lạc bộ nhà báo chứng khoán đã tổ chức buổi họp báo công bố 10 sự kiện của ngành trong năm 2019, đánh dấu một năm giao dịch khó khăn của thị trường và những điểm nhấn về chính sách.
Thị trường chứng khoán Việt Nam có Luật Chứng khoán mới
Ngày 26/11/2019, Luật Chứng khoán sửa đổi được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XIV với nhiều điểm mới được sửa đổi, bổ sung và sẽ có hiệu lực vào ngày 1/1/2021.
Theo đó, Luật mới đã nâng điều kiện trở thành công ty đại chúng từ mức vốn điều lệ 10 tỷ đồng lên 30 tỷ đồng và sửa đổi, bổ sung điều kiện về cơ cấu cổ đông. Luật mới cũng làm mới quy định về chào bán chứng khoán ra công chúng, nhằm kiểm soát tốt hơn chất lượng doanh nghiệp lên sàn chứng khoán, qua đó giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư. Về phía nhà đầu tư, lần đầu tiên Luật Chứng khoán định danh nhà đầu tư chuyên nghiệp, trong đó, các cá nhân có giá trị danh mục từ 2 tỷ đồng trở lên sẽ được xếp vào khối nhà đầu tư chuyên nghiệp.
Song, điểm được các thành viên thị trường trông đợi là mở rộng không gian đầu tư cho nhà đầu tư nước ngoài lại chưa được quy định cụ thể trong Luật mà chỉ có nội dung giao Chính phủ hướng dẫn.
Phê duyệt Đề án cơ cấu lại thị trường chứng khoán Việt Nam
Ngày 28/02/2019, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Quyết định số 242 phê duyệt Đề án “Cơ cấu lại thị trường chứng khoán và thị trường bảo hiểm đến năm 2020 và định hướng đến năm 2025”.
Theo đó, Chính phủ cũng đặt ra mục tiêu quy mô thị trường cổ phiếu đạt mức 100% GDP vào năm 2020 và 120% GDP vào năm 2025, quy mô thị trường trái phiếu đạt mức 47% GDP vào năm 2020 và 55% GDP vào năm 2025. Số lượng công ty niêm yết đến năm 2020 tăng 20% so với năm 2017. Số lượng nhà đầu tư trên thị trường đạt mức 3% dân số vào năm 2020 và 5% dân số vào năm 2025.
Đề án cũng đặt ra mục tiêu đến năm 2025, chất lượng quản trị công ty trong các công ty niêm yết của Việt Nam đạt mức bình quân ASEAN6. Đồng thời, trước năm 2025, nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam trên danh sách các thị trường mới nổi.
Riêng với khối ngân hàng thương mại, Đề án của Thủ tướng Chính phủ đặt mục tiêu đến hết năm 2020, toàn bộ các ngân hàng niêm yết và đăng ký giao dịch trên thị trường chính thức. Tính đến ngày 19/12, ngoài 18 ngân hàng đã có mặt trên các sàn chứng khoán chính thức, còn khá nhiều ngân hàng vẫn ngoài sàn. Một số ngân hàng khác, mặc dù có kế hoạch đưa cổ phiếu lên sàn từ lâu, nhưng hiện vẫn chưa thực hiện.
Trái phiếu doanh nghiệp bùng nổ, trái phiếu chính phủ tiến triển tích cực
Năm 2019, thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển bùng nổ với tổng trái phiếu doanh nghiệp phát hành trong 11 tháng 2019 ước tính đạt 237.000 tỷ đồng, tăng 6% so cùng kỳ năm 2018. Như vậy, tính đến hết năm 2019, quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã tương đương 10,26% GDP. Đặc biệt thị trường này chứng kiến sự tham gia mạnh mẽ của khối doanh nghiệp bất động sản với quy mô phát hành khoảng 71.000 tỷ đồng.
Về thị trường trái phiếu Chính phủ, năm 2019, Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội tổ chức và huy động được khoảng 215.000 tỷ đồng, tập trung tại các kỳ hạn 10 năm và 15 năm. Tính đến cuối năm 2019, kỳ hạn bình quân trái phiếu Chính phủ do Kho bạc Nhà nước phát hành đã được nâng lên mức 13,6 năm. Điều đặc biệt là lãi suất trúng thầu giảm trên tất cả các kỳ hạn, lãi suất huy động các kỳ hạn từ 5 năm đến 30 năm vào cuối năm 2019 giảm từ 78 - 183 điểm cơ bản. Việc tập trung phát hành trái phiếu Chính phủ kỳ hạn dài với chi phí huy động vốn hợp lý đã tạo điều kiện cho Chính phủ tăng vay nợ tại thị trường trong nước, giảm vay nợ nước ngoài, góp phần giảm rủi ro của danh mục nợ công.
Năm 2019, thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển bùng nổ với tổng trái phiếu doanh nghiệp phát hành trong 11 tháng 2019 ước tính đạt 237.000 tỷ đồng, tăng 6% so cùng kỳ năm 2018. (Ảnh: PV/Vietnam+)Quỹ ETF nội cạnh tranh thu hút dòng vốn ngoại
Năm 2019 đánh dấu sự vươn lên mạnh mẽ của quỹ ETF nội với cái tên E1VFMVN30. Quỹ này đã huy động được gần 2.200 tỷ đồng trong năm 2019, trong đó nổi bật là dòng vốn từ Thái Lan thông qua chứng chỉ lưu ký niêm yết trên thị trường chứng khoán nước này với quy mô 151,5 triệu USD và lấy chứng chỉ quỹ E1VFMVN30 làm tài sản cơ sở. Trên sàn giao dịch, quy mô mua ròng của nhà đầu tư nước ngoài với chứng chỉ quỹ E1VFMVN30 cũng ghi nhận lên tới gần 2.400 tỷ đồng. Nhờ đó Quỹ này đã đạt quy mô tài sản lớn thứ hai trên thị trường Việt Nam, chỉ sau quỹ ETF V.N.M.
Trong năm, Sở Giao dich chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh cũng chính thức công bố 3 bộ chỉ số chứng khoán mới, theo yêu cầu đầu tư của các quỹ đầu tư, bao gồm Vietnam Leading Financial Index, Vietnam Financial Select Sector Index và Vietnam Diamond Index. Các chỉ số này dự kiến sẽ được các Quỹ xây dựng sản phẩm ETF nhằm thu hút sự đầu tư của nhà đầu tư vào các ngành, lĩnh vực cụ thể.
Vốn ngoại gây ấn tượng với các thương vụ mua lớn
Năm 2019, dòng vốn đầu tư nước ngoài trên thị trường chứng khoán Việt Nam có sự dịch chuyển tập trung thông qua các thương vụ mua cổ phần lớn. Cụ thể, SK Group chi 1 tỷ USD sở hữu 6,15% cổ phần VIC, Quỹ đầu tư thuộc Chính phủ Singapore GIC mua gần 14 triệu cổ phần MSN, KEB Hana Bank của Hàn Quốc mua 15% cổ phần BID trị giá khoảng 882 triệu USD, Vietcombank cũng hoàn tất việc bán liên doanh bảo hiểm VCLI cho Tập đoàn FWD, Sumitomo Life mua 41 triệu cổ phần BVH trị giá 173 triệu USD...
Trên thị trường niêm yết, nhà đầu tư nước ngoài đã mua ròng 2.599 tỷ đồng (tính đến 19/12), trong đó mua ròng 4.379 tỷ đồng tại HoSE và bán ròng 1.780 tỷ đồng trên sàn HNX.
Trên thị trường niêm yết, nhà đầu tư nước ngoài đã mua ròng 2.599 tỷ đồng, tính đến 19/12. (Ảnh: Vietnam+) Cú sốc FTM và rủi ro trong hoạt động cầm cố cổ phiếu
Giữa năm 2019, cổ phiếu FTM từ khu vực giá 25.000 đồng/cổ phiếu đột ngột rơi sâu, mất hơn 90% giá trị còn 2.340 đồng/cổ phiếu, đến ngày 19/12. Việc cổ phiếu FTM rơi quá nhanh lộ ra nghi án có nhóm cổ đông thao túng làm giá. Khi sự việc vỡ lở, đồng loạt các công ty chứng khoán đồng loạt bán giải chấp khiến giá FTM rơi không phanh. Vụ việc trở nên bất thường trên thị trường chứng khoán Việt Nam do có hàng chục công ty chứng khoán âm thầm cho vay cầm cố cổ phiếu FTM với số tiền hàng trăm tỷ đồng, mà nguyên nhân có lẽ đến từ việc các công ty chứng khoán chưa có hệ thống thông tin liên thông về các chủ thể vay cầm cố cổ phiếu. Trước sự quan tâm của dư luận, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết đã vào cuộc thanh tra vụ việc tại FTM.
Xử phạt FLCHomes
Ngày 19/11, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính số 925 đối với Công ty cổ phần Đầu tư kinh doanh phát triển bất động sản FLCHOMES với số tiền 400 triệu đồng vì đã có hành vi vi phạm chào bán chứng khoán ra công chúng song không đăng ký với Uỷ ban chứng khoán Nhà nước. Cùng với đó, Ủy ban chứng khoán Nhà nước ban hành quyết định số 924 xử phạt vi phạm hành chính về việc áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả đối với FLCHOMES, yêu cầu thu hồi số chứng khoán đã chào bán sai phạm, hoàn trả cho nhà đầu tư tiền mua chứng khoán hoặc tiền đặt cọc trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày nhận được yêu cầu của nhà đầu tư.
Ngay trong ngày nhận quyết định xử phạt, 19/11/2019, FLCHOMES đã có công văn gửi Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho rằng Công ty đã thực hiện đúng các yêu cầu xử lý của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đối với các sai phạm.
Thực tế, việc FLCHomes bị phạt là vì hành vi trong quá khứ của Cemaco (công ty tiền thân của FLCHomes). Cụ thể: Trong thời gian từ tháng 9-10/2017, Cemaco (tên đầy đủ là Công ty Cổ phần Hóa chất và Vật tư Khoa học kỹ thuật) đã thực hiện phát hành thêm cổ phiếu, nhưng không nộp hồ sơ đăng kí chào bán chứng khoán ra công chúng cho Ủy ban Chứng khoán. Cemaco sau đó đã đổi tên thành Công ty Cổ phần Thương mại Quốc tế (Biscem) và một thời gian sau được Công ty cổ phần Đầu tư kinh doanh phát triển bất động sản FLCHomes mua lại để sáp nhập.
Bắt nguồn từ hành vi phát sinh từ trước khi bị sáp nhập nói trên của Cemaco, FLCHomes đã bị Ủy ban Chứng khoán Nhà nước ban hành quyết định phạt vi phạm hành chính, yêu cầu phải thu hồi số cổ phần đã phát hành thêm cách đây 2 năm, đồng thời trả lại tiền cho nhà đầu tư đã mua số cổ phần đó trong ngày 19/11/2019. Tuy nhiên, đến cuối ngày, FLCHomes cho biết đã nhận được đầy đủ văn bản thông báo của toàn bộ cổ đông sở hữu cổ phần từ đợt phát hành thêm nói trên, về việc các cổ đông này không yêu cầu FLCHomes hoàn trả số tiền đã thanh toán mua số cổ phần này.
Ra mắt Chứng quyền có đảm bảo sau 7 năm “thai nghén”
Dấu ấn sản phẩm mới năm 2019 có tên gọi Chứng quyền, khi sản phẩm này chính thức được Sở giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh đưa vào hoạt động vào ngày 28/6. Đây là sản phẩm phái sinh thứ hai được giao dịch trên thị trường chứng khoán Việt Nam sau sản phẩm hợp đồng tương lai chỉ số VN30.
Tính đến tháng 12/2019, tổng khối lượng giao dịch bình quân đạt 2,81 triệu chứng quyền, giá trị giao dịch bình quân đạt 7,44 tỷ đồng. Tuy nhiên chứng quyền được phát hành chỉ là chứng quyền mua, vì vậy người nắm giữ chứng quyền chỉ hưởng lợi nếu giá cổ phiếu cơ sở tăng. Bên cạnh các yếu tố hoạt động cơ bản của doanh nghiệp, điều này cũng dẫn tới hiệu ứng tăng giá mạnh của một số cổ phiếu cơ sở như FPT tăng hơn 36%, MWG tăng 32% chỉ trong vòng 4 tháng kể từ khi ra mắt chứng quyền.
Cũng liên quan đến sản phẩm mới, trên thị trường phái sinh do Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội vận hành, tháng 7/2019 đã ra mắt Hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ.
Thanh khoản thị trường năm 2019 thấp hơn kỳ vọng
Năm 2019 được chờ đợi thanh khoản sẽ tăng mạnh nhờ thu hút dòng vốn đầu tư nước ngoài với kỳ vọng thị trường chứng khoán được nâng hạng từ cận biên lên mới nổi. Theo đó, hàng loạt công ty chứng khoán đã tăng vốn nhằm hỗ trợ vốn cho nhà đầu tư nhưng thực tế không như mong đợi. Chỉ số VN-Index tính đến 19/12 tăng 6,79% so với cuối năm 2018, vốn hóa thị trường đạt 4,38 triệu tỷ đồng, tăng 10,7% so với cuối năm 2018, tương đương 79,2% GDP song thanh khoản trên thị trường cổ phiếu lại giảm 29% so với bình quân năm trước.
Thống kê của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết, quy mô giao dịch trên thị trường cổ phiếu năm 2019 chỉ đạt trung bình 4.639 tỷ đồng/phiên, giảm 29%. Một con số đáng quan tâm khác là việc tổng số vốn huy động qua phát hành cổ phiếu trên thị trường chứng khoán năm 2019 cũng giảm khá mạnh 41% so với năm 2018. Những diễn biến này đòi hỏi thị trường chứng khoán trong năm mới cần thêm các giải pháp mới, để thúc đẩy thanh khoản, tạo niềm tin với nhà đầu tư trong và ngoài nước, để dòng vốn chảy mạnh hơn vào doanh nghiệp và thanh khoản tốt hơn trên thị trường giao dịch thứ cấp.
Lần đầu tiên bỏ phí sàn môi giới chứng khoán
Thông tư số 128/2018 của Bộ Tài chính được ban hành, trong đó chỉ quy định mức trần giá dịch vụ môi giới mua, bán cổ phiếu, chứng chỉ quỹ, chứng quyền có bảo đảm là 0,5% giá trị giao dịch, mà không còn quy định về mức sàn 0,15% như quy định cũ. Sau khi Thông tư có hiệu lực từ ngày 15/2/2019, nhiều công ty chứng khoán lập tức triển khai chương trình giảm phí giao dịch về 0% nhằm thu hút nhà đầu tư. Trên thị trường chứng khoán hiện nay có hơn 70 công ty chứng khoán, nhưng Top 10 công ty thường xuyên nắm giữ 65 - 70% thị phần môi giới. “Miếng bánh” khoảng 30% còn lại dành cho hơn 60 công ty chứng khoán và cuộc chiến thị phần ở nhóm này khốc liệt từ nhiều năm nay.
Việc dỡ bỏ mức sàn phí giao dịch cũng gây thêm sức ép lên tình hình cạnh tranh vốn đã rất căng thẳng trên thị trường môi giới chứng khoán. Thị trường cũng đón nhận ngày càng nhiều sự tham gia của các công ty chứng khoán nước ngoài có tiềm lực về nguồn vốn, nhân sự, công nghệ… Bên cạnh đó là sự cạnh tranh trong ứng dụng công nghệ, trí tuệ nhân tạo, phát triển hệ thống giao dịch cũng sẽ góp phần thay đổi cục diện cạnh tranh trong khối công ty chứng khoán trong năm tới, thậm chí có thể dẫn đến những biến động bất ngờ trong thứ hạng thị phần trên thị trường chứng khoán Việt Nam./.
Ông Trần Văn Dũng, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước phát biểu:
