Thành lập vào năm 1888, thành phố Hải Phòng có bề dầy phát triển hơn một thế kỷ với bao thăng trầm của lịch sử, cùng nhiều công trình mang đậm dấu ấn kiến tạo thuở ban đầu của kiến trúc Pháp.
Thành phố Hải Phòng như là một đô thị Châu Âu thu nhỏ, trong đó có hàng trăm công trình kiến trúc Pháp vẫn được bảo tồn và sử dụng cho đến ngày nay. Trong đó, một số công trình được ví như những “viên kim cương” mang lại vẻ đẹp cuốn hút cùng những giá trị to lớn về lịch sử và văn hóa, tạo nên bản sắc riêng có của thành phố cảng, đô thị loại I, đô thị trung tâm cấp quốc gia.
Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Nguyễn Đức Thọ cho biết một điểm nhấn rất quan trọng tạo nên bộ mặt của thành phố là khu đô thị trung tâm, nơi hội tụ nhiều công trình kiến trúc tiêu biểu, rất có giá trị về kiến trúc, văn hóa và nghệ thuật, thể hiện sự hòa trộn của các nền văn hóa đa dạng, phong phú. Cho đến nay, các công trình kiến trúc tại khu đô thị trung tâm thành phố vẫn còn giữ được gần như nguyên vẹn, được bảo tồn và phát huy giá trị sử dụng, chứng tỏ sức sống lâu bền trước thời gian. Tất cả di sản văn hóa, kiến trúc trên là nguồn tài sản quý giá, cấu thành môi trường sống của người dân đất Cảng, góp phần tạo nên diện mạo độc đáo không thể trộn lẫn của Hải Phòng. Đó cũng là một tiềm năng, thế mạnh, cơ sở, nguồn lực để Hải Phòng phát triển kinh tế, xã hội, nhất là phát triển du lịch văn hóa.
Trải qua hơn 100 năm, các công trình này vẫn đang được sử dụng và trở thành di sản có giá trị về văn hóa, mang tính thẩm mỹ cao, góp phần tạo nên một diện mạo đô thị Hải Phòng vừa cổ kính, vừa hiện đại. Đây được coi là một công trình tiêu biểu phản ánh sự giao thoa của hai nền văn hóa Pháp-Việt Nam tại Hải Phòng.
Nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị các công trình kiến trúc Pháp, ngày 13/7/2021, thành phố đã ban hành Quyết định số 1981 về việc thành lập Hội đồng xác định danh mục nhà ở, công trình kiến trúc có giá trị nghệ thuật, giá trị kiến trúc, văn hóa, lịch sử cần được giữ gìn, tôn tạo và bảo vệ, tạo cơ sở pháp lý thuận lợi cho việc bảo tồn, phát huy giá trị của các công trình, trong đó phần lớn đang ở khu đô thị trung tâm cùng nhiều hoạt động ý nghĩa khác để bảo vệ di sản.
Ngày 16/11/2023, thành phố đã tổ chức Tọa đàm khoa học với chủ đề “Bảo tồn và phát huy giá trị các công trình kiến trúc Pháp tại Hải Phòng-Cơ hội, thách thức và giải pháp,” với mong muốn nhận đyược những ý kiến đóng góp về bảo vệ di sản kiến trúc Pháp của thành phố.
Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hải Phòng Trần Thị Hoàng Mai cho biết thông qua Tọa đàm, thành phố mong muốn tiếp thu những sáng kiến, giải pháp có giá trị, trên cơ sở đó để thành phố bảo tồn và phát huy hiệu quả giá trị khu đô thị trung tâm, đóng góp thiết thực cho quá trình xây dựng và phát triển bền vững thành phố. Đồng thời, có giải pháp để đẩy mạnh quảng bá về khu đô thị trung tâm thành phố như là một điểm đến hấp dẫn của du khách trong và ngoài nước.
Đây là lần thứ ba hội thảo về khu đô thị trung tâm thành phố được tổ chức, sau hai lần vào năm 2019 và năm 2022. Lần này, Tọa đàm đặc biệt có sự đồng hành của các chuyên gia của Viện Hàn lâm Kiến trúc Pháp (AAFV), những nhà chuyên môn có sự am hiểu rất sâu sắc về kiến trúc, quy hoạch đô thị, cùng các nhà quản lý, các chuyên gia, nhà khoa học trong và ngoài thành phố.
Tại Tọa đàm, các chuyên gia, các nhà khoa học đã phát biểu ý kiến nhằm khẳng định giá trị văn hóa, lịch sử, kiến trúc, mỹ thuật… của các công trình kiến trúc Pháp tại thành phố Hải Phòng, qua đó khơi dậy niềm vinh dự và tự hào của Nhân dân thành phố khi được sinh sống và làm việc tại đây, đồng thời nhắn nhủ thành phố và Nhân dân cần tiếp tục có biện pháp để bảo tồn và phát huy giá trị của những công trình nêu trên.
Trước cuộc tọa đàm, triển lãm "Hải Phòng-Pháp Heritage" với chủ đề "Di sản kiến trúc hôm nay, sự thịnh vượng cho ngày mai," do Ủy ban Nhân dân thành phố Hải Phòng phối hợp với Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam tổ chức, cũng đã được khai mạc vào ngày 15/11.
Triển lãm trưng bày 684 bản đồ, bản trích, hình ảnh về kiến trúc có giá trị tiêu biểu tại thành phố Hải Phòng; sự mở rộng, phát triển của thành phố và quy hoạch đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050; hình ảnh về thành tựu nổi bật của thành phố những năm gần đây.
Ông Thierry Van De Wyngaert, nguyên Chủ tịch Viện Hàn lâm Kiến trúc Pháp, Chủ tịch Viện Hàn lâm Kiến trúc Pháp-Việt cho biết, những tài liệu triển lãm lần này mang đến cái nhìn đầy đủ hơn về những công trình kiến trúc tiêu biểu do các kiến trúc sư Pháp thiết kế, xây dựng cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX tại Hải Phòng. Ông mong muốn những tư liệu, hình ảnh trong triển lãm này tiếp tục được trưng bày tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và sau đó là tại Paris./.