Một mùa xuân mới nữa lại về. Khác với mọi năm, mùa xuân năm con rắn - Quý Tỵ2013 thật đặc biệt với Trung tâm Nuôi trồng nghiên cứu chế biến dược liệu Quânkhu 9, bởi sự không ngừng vươn lên lớn mạnh của khu bảo tồn rắn lớn nhất ViệtNam này trong nỗ lực bảo tồn các loài rắn quí hiếm có nguy cơ tuyệt chủng và điềutrị rắn độc cắn cho quân và dân các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long.
Vương quốc rắn
Trong không khí những ngày xuân, các cán bộ, nhân viên Trung tâm Nuôi trồngnghiên cứu chế biến dược liệu Quân khu 9 (hay còn gọi là trại rắn Đồng Tâm), ởxã Bình Đức, huyện Châu Thành, Tiền Giang, vẫn đang âm thầm miệt mài chăm sóccác loài rắn quí hiếm và hướng dẫn khách du lịch tham quan bảo tàng rắn “độcnhất vô nhị” ở Việt Nam.
Được thành lập cách đây 36 năm, tiền thân là Xí nghiệp 408, đến tháng 9/1998,được Bộ Quốc phòng quyết định đổi tên thành Trung tâm nuôi trồng, nghiên cứu,chế biến dược liệu Quân khu 9, có chức năng nghiên cứu khoa học, cấp cứu và điềutrị rắn độc cắn cho quân và dân các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long; sản xuất thuốcy họ dân tộc, bảo tồn cây con thuốc làm dược liệu.
Từ chỗ chỉ có 0,5 ha khi mớithành lập, thiếu thốn cả về cơ sở vật chất lẫn con người, đến nay, Trung tâmNuôi trồng nghiên cứu chế biến dược liệu Quân khu 9 đã mở rộng lên thành 12 ha,bảo tồn hàng chục loài rắn, với khoảng 5.000 cá thể rắn quí hiếm như: Mai gầm,hổ mang, hổ chúa, cạp nia…
Hiện nay, khu Bảo tàng rắn của Trung tâm còn lưu giữtiêu bản của hầu hết các loại rắn hiện đang sống ở Việt Nam . Cùng với sự lớnmạnh của trung tâm, đội ngũ cán bộ của đơn vị với trình độ là bác sĩ, dược sĩđại học đủ sức đảm đương nhiệm vụ được giao và cơ sở vật chất ngày càng hoànthiện.
Trung tá Vũ Ngọc Lương, Phó Giám đốc Trung tâm cho biết, trong lĩnh vực nghiêncứu khoa học, những năm qua, trung tâm đã có nhiều đề tài và dự án cấp Bộ như:Đề tài nghiên cứu sinh lý, sinh thái của rắn; đề tài nghiên cứu thuốc chữa rắncắn bằng cây Kim vàng; đề tài nghiên cứu thuốc chống lạnh dung đạm thuỷ phân từthịt rắn; dự án “phát triển và khai thác nguồn gen rắn hổ đất và rắn hổ chúa làmnguyên liệu sản xuất thuốc; dự án “Nuôi bảo tồn rắn hổ hèo."
Đặc biệt, trung tâmcòn phối hợp với Viện Pasteur Thành phố Hồ Chí Minh, Viện vắcxin và Sinh phẩm ytế nghiên cứu thực nghiệm kháng huyết thanh rắn độc, dùng để chữa trị nhữngtrường hợp bị rắn độc cắn- đây là thuốc đặc trị dùng để trung hoà nọc độc củarắn có hiệu quả cao trong điều trị cho những nạn nhân bị rắn độc cắn. Các đềtài, dự án đều có giá trị thực tiễn trong việc chăm sóc và bảo vệ sức khoẻ nhândân được Hội đồng khoa học đánh giá cao.
Theo Trung tá Vũ Ngọc Lương, không để đến khi Sách Đỏ báo động về tình trạng sănbắt, giết thịt, kinh doanh các loại động vật hoang dã đang diễn ra ngày càng phổbiến trên thế giới trong đó có Việt Nam, thì công tác bảo tồn rắn độc, nhất làrắn hổ mang đất và rắn hổ mang chúa mới được Trung tâm chú ý. Từ năm 1999 đếnnay, công tác bảo rồn gen các loài rắn độc đã được Trung tâm đặc biệt quan tâmđưa vào chương trình bảo tồn gen quốc gia. Với mô hình nuôi bảo tồn các loại rắnđộc của trung tâm hiện nay đã kết hợp chặt chẽ giữa nuôi bảo tồn và khai thácnguồn gen quí hiếm phục vụ cho phát triển kinh tế- xã hội. Đây là việc làm mangtính khoa học, để bảo tồn bền vững nguồn gen đang có nguy cơ tuyệt chủng, là mộthướng đi đúng đắn của trung tâm trong việc bảo tồn các loài động vật hoang dã ở Việt Nam hiện nay.
Trải qua 36 năm kinh nghiệm nuôi bảo tồn rắn độc, Trung tâm đã xây dựng được quitrình khai thác nọc rắn đảm bảo nọc đủ tiêu chuẩn chất lượng để phục vụ sản xuấtthuốc. Nọc rắn được trung tâm dung để sản xuất thuốc dạng kem xoa ngoài da chữacác bệnh về viêm khớp, nhức mỏi xương khớp, được Bộ Y tế cấp giấy phép. Thuốckhông những được lưu hành trong nước mà còn được xuất khẩu với số lượng sản xuấtngày càng tăng mang lại hiệu quả doanh thu đáng kể cho đơn vị.
“Khắc tinh” của rắn độc
Trung tâm Nuôi trồng nghiên cứu chế biến dược liệu Quân khu 9, không nhữngnổi tiếng là nơi nghiên cứu, bảo tồn các loài rắn qúy hiếm, mà còn được biết đếnlà địa chỉ tin cậy điều trị rắn độc cắn hiếm hoi cho nạn nhân bị rắn độc cắn ởkhắp vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
Hiện Khoa cấp cứu và điều trị rắn độc cắn có tổng số 20 giường bệnh, với độingũ 11 người là cán bộ y sĩ, bác sĩ; trong số này có 3 bác sĩ. Khoa có chức năngcấp cứu và điều trị những nạn nhân là quân và dân ở khu vực Đồng bằng sông CửuLong và nhiều nơi khác bị rắn độc cắn. Do đặc thù là vùng sông nước có nhiềuloại rắn sinh sống, nên bà con vùng Đồng bằng sông Cửu Long thường hay bị rắnđộc cắn, đặc biệt mỗi khi bước vào mùa mưa hay những tháng mùa lũ.
Trung tá, bácsĩ Vũ Ngọc Lương, Phó Giám đốc Trung tâm Nuôi trồng-nghiên cứu-chế biến dượcliệu Quân khu 9 cho biết: Trung bình mỗi năm, Khoa cấp cứu và điều trị rắn độctiếp nhận và điều trị cho trên 1.000 trường hợp bị rắn cắn, trong đó nạn nhân bịrắn độc cắn chiếm 70%-80%, với tỷ lệ thành công gần như tuyệt đối (nếu bệnh nhânchuyển đến khoa khi còn sống).
Theo các y, bác sĩ ở đây, “bí quyết” trong quá trình điều trị bệnh nhân bị rắnđộc cắn là “kinh nghiệm chẩn đoán” chính xác bệnh nhân bị loài rắn nào cắn để cóhướng điều trị đạt hiệu quả cao. Nhiều bệnh nhân bị rắn độc cắn khi chuyển đếntrung tâm trong tình trạng “thập tử nhất sinh,” nhưng bằng sự nhiệt huyết, lòngyêu nghề cộng với trình độ chuyên môn cao, nên các y, bác sĩ của Khoa cấp cứu vàđiều trị rắn độc cắn đã dành lại sự sống qúy giá cho nhiều người dân.
Không những là nơi điều trị bệnh nhân bị rắn độc cắn mà trại rắn Đồng Tâm còn làđiểm tham quan độc đáo, nằm trong tour du lịch Mỹ Tho-Cù lao Thới Sơn-Trạirắn Đồng Tâm. Tại đây, du khách tận mắt chiêm ngưỡng nhiều loại rắn khác nhau,từ những loài rắn hiền lành (rắn nước, rắn gáo,...), đến các loài rắn độc (hổngựa, rắn hổ cạp nong, hổ mai gầm,...), những loài động vật quí hiếm như trăn,cá sấu, gấu...Hiện mỗi năm có khoảng 120.000-130.000 du khách quốc tế và trongnước đến tham quan nơi đây. Trại rắn Đồng Tâm còn là nơi cung cấp những kiếnthức và hình ảnh thực tế, sống động về loài bò sát đặc biệt này. Do đó, bảo tàngrắn đặc biệt hấp dẫn các nhà khoa học, học sinh, sinh viên, những người thíchnghiên cứu, tìm hiểu về loài rắn.
Trung tá Vũ Ngọc Lương, Phó Giám đốc Trung tâm cho biết, phát huy những thànhquả đã đạt được, thời gian tới, Trung tâm tiếp tục nghiên cứu bảo tồn các loàirắn độc, đảm bảo về số lượng và chất lượng đàn rắn, để khai thác sản phẩm chosản xuất thuốc phục vụ bộ độ và nhân dân. Trung tâm tăng cường đầu tư trangthiết bị máy móc, cải tiến mẫu mã, đặc biệt quan tâm về chất lượng sản phẩm đểtạo chỗ đứng vững chắc trên thị trường có sức cạnh tranh cao. Trong cấp cứu rắnđộc cắn, đội ngũ y, bác sĩ trung tâm nêu cao tinh thần y đức trong phục vụ bệnhnhân, tích cực tuyên truyền cấp cứu và phòng chống rắn độc cắn cho quân và dânkhu vực Đồng bằng sông Cửu Long để mọi người biết phòng chống và tự sơ cứu khikhông may bị rắn cắn./.
Vương quốc rắn
Trong không khí những ngày xuân, các cán bộ, nhân viên Trung tâm Nuôi trồngnghiên cứu chế biến dược liệu Quân khu 9 (hay còn gọi là trại rắn Đồng Tâm), ởxã Bình Đức, huyện Châu Thành, Tiền Giang, vẫn đang âm thầm miệt mài chăm sóccác loài rắn quí hiếm và hướng dẫn khách du lịch tham quan bảo tàng rắn “độcnhất vô nhị” ở Việt Nam.
Được thành lập cách đây 36 năm, tiền thân là Xí nghiệp 408, đến tháng 9/1998,được Bộ Quốc phòng quyết định đổi tên thành Trung tâm nuôi trồng, nghiên cứu,chế biến dược liệu Quân khu 9, có chức năng nghiên cứu khoa học, cấp cứu và điềutrị rắn độc cắn cho quân và dân các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long; sản xuất thuốcy họ dân tộc, bảo tồn cây con thuốc làm dược liệu.
Từ chỗ chỉ có 0,5 ha khi mớithành lập, thiếu thốn cả về cơ sở vật chất lẫn con người, đến nay, Trung tâmNuôi trồng nghiên cứu chế biến dược liệu Quân khu 9 đã mở rộng lên thành 12 ha,bảo tồn hàng chục loài rắn, với khoảng 5.000 cá thể rắn quí hiếm như: Mai gầm,hổ mang, hổ chúa, cạp nia…
Hiện nay, khu Bảo tàng rắn của Trung tâm còn lưu giữtiêu bản của hầu hết các loại rắn hiện đang sống ở Việt Nam . Cùng với sự lớnmạnh của trung tâm, đội ngũ cán bộ của đơn vị với trình độ là bác sĩ, dược sĩđại học đủ sức đảm đương nhiệm vụ được giao và cơ sở vật chất ngày càng hoànthiện.
Trung tá Vũ Ngọc Lương, Phó Giám đốc Trung tâm cho biết, trong lĩnh vực nghiêncứu khoa học, những năm qua, trung tâm đã có nhiều đề tài và dự án cấp Bộ như:Đề tài nghiên cứu sinh lý, sinh thái của rắn; đề tài nghiên cứu thuốc chữa rắncắn bằng cây Kim vàng; đề tài nghiên cứu thuốc chống lạnh dung đạm thuỷ phân từthịt rắn; dự án “phát triển và khai thác nguồn gen rắn hổ đất và rắn hổ chúa làmnguyên liệu sản xuất thuốc; dự án “Nuôi bảo tồn rắn hổ hèo."
Đặc biệt, trung tâmcòn phối hợp với Viện Pasteur Thành phố Hồ Chí Minh, Viện vắcxin và Sinh phẩm ytế nghiên cứu thực nghiệm kháng huyết thanh rắn độc, dùng để chữa trị nhữngtrường hợp bị rắn độc cắn- đây là thuốc đặc trị dùng để trung hoà nọc độc củarắn có hiệu quả cao trong điều trị cho những nạn nhân bị rắn độc cắn. Các đềtài, dự án đều có giá trị thực tiễn trong việc chăm sóc và bảo vệ sức khoẻ nhândân được Hội đồng khoa học đánh giá cao.
Theo Trung tá Vũ Ngọc Lương, không để đến khi Sách Đỏ báo động về tình trạng sănbắt, giết thịt, kinh doanh các loại động vật hoang dã đang diễn ra ngày càng phổbiến trên thế giới trong đó có Việt Nam, thì công tác bảo tồn rắn độc, nhất làrắn hổ mang đất và rắn hổ mang chúa mới được Trung tâm chú ý. Từ năm 1999 đếnnay, công tác bảo rồn gen các loài rắn độc đã được Trung tâm đặc biệt quan tâmđưa vào chương trình bảo tồn gen quốc gia. Với mô hình nuôi bảo tồn các loại rắnđộc của trung tâm hiện nay đã kết hợp chặt chẽ giữa nuôi bảo tồn và khai thácnguồn gen quí hiếm phục vụ cho phát triển kinh tế- xã hội. Đây là việc làm mangtính khoa học, để bảo tồn bền vững nguồn gen đang có nguy cơ tuyệt chủng, là mộthướng đi đúng đắn của trung tâm trong việc bảo tồn các loài động vật hoang dã ở Việt Nam hiện nay.
Trải qua 36 năm kinh nghiệm nuôi bảo tồn rắn độc, Trung tâm đã xây dựng được quitrình khai thác nọc rắn đảm bảo nọc đủ tiêu chuẩn chất lượng để phục vụ sản xuấtthuốc. Nọc rắn được trung tâm dung để sản xuất thuốc dạng kem xoa ngoài da chữacác bệnh về viêm khớp, nhức mỏi xương khớp, được Bộ Y tế cấp giấy phép. Thuốckhông những được lưu hành trong nước mà còn được xuất khẩu với số lượng sản xuấtngày càng tăng mang lại hiệu quả doanh thu đáng kể cho đơn vị.
“Khắc tinh” của rắn độc
Trung tâm Nuôi trồng nghiên cứu chế biến dược liệu Quân khu 9, không nhữngnổi tiếng là nơi nghiên cứu, bảo tồn các loài rắn qúy hiếm, mà còn được biết đếnlà địa chỉ tin cậy điều trị rắn độc cắn hiếm hoi cho nạn nhân bị rắn độc cắn ởkhắp vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
Hiện Khoa cấp cứu và điều trị rắn độc cắn có tổng số 20 giường bệnh, với độingũ 11 người là cán bộ y sĩ, bác sĩ; trong số này có 3 bác sĩ. Khoa có chức năngcấp cứu và điều trị những nạn nhân là quân và dân ở khu vực Đồng bằng sông CửuLong và nhiều nơi khác bị rắn độc cắn. Do đặc thù là vùng sông nước có nhiềuloại rắn sinh sống, nên bà con vùng Đồng bằng sông Cửu Long thường hay bị rắnđộc cắn, đặc biệt mỗi khi bước vào mùa mưa hay những tháng mùa lũ.
Trung tá, bácsĩ Vũ Ngọc Lương, Phó Giám đốc Trung tâm Nuôi trồng-nghiên cứu-chế biến dượcliệu Quân khu 9 cho biết: Trung bình mỗi năm, Khoa cấp cứu và điều trị rắn độctiếp nhận và điều trị cho trên 1.000 trường hợp bị rắn cắn, trong đó nạn nhân bịrắn độc cắn chiếm 70%-80%, với tỷ lệ thành công gần như tuyệt đối (nếu bệnh nhânchuyển đến khoa khi còn sống).
Theo các y, bác sĩ ở đây, “bí quyết” trong quá trình điều trị bệnh nhân bị rắnđộc cắn là “kinh nghiệm chẩn đoán” chính xác bệnh nhân bị loài rắn nào cắn để cóhướng điều trị đạt hiệu quả cao. Nhiều bệnh nhân bị rắn độc cắn khi chuyển đếntrung tâm trong tình trạng “thập tử nhất sinh,” nhưng bằng sự nhiệt huyết, lòngyêu nghề cộng với trình độ chuyên môn cao, nên các y, bác sĩ của Khoa cấp cứu vàđiều trị rắn độc cắn đã dành lại sự sống qúy giá cho nhiều người dân.
Không những là nơi điều trị bệnh nhân bị rắn độc cắn mà trại rắn Đồng Tâm còn làđiểm tham quan độc đáo, nằm trong tour du lịch Mỹ Tho-Cù lao Thới Sơn-Trạirắn Đồng Tâm. Tại đây, du khách tận mắt chiêm ngưỡng nhiều loại rắn khác nhau,từ những loài rắn hiền lành (rắn nước, rắn gáo,...), đến các loài rắn độc (hổngựa, rắn hổ cạp nong, hổ mai gầm,...), những loài động vật quí hiếm như trăn,cá sấu, gấu...Hiện mỗi năm có khoảng 120.000-130.000 du khách quốc tế và trongnước đến tham quan nơi đây. Trại rắn Đồng Tâm còn là nơi cung cấp những kiếnthức và hình ảnh thực tế, sống động về loài bò sát đặc biệt này. Do đó, bảo tàngrắn đặc biệt hấp dẫn các nhà khoa học, học sinh, sinh viên, những người thíchnghiên cứu, tìm hiểu về loài rắn.
Trung tá Vũ Ngọc Lương, Phó Giám đốc Trung tâm cho biết, phát huy những thànhquả đã đạt được, thời gian tới, Trung tâm tiếp tục nghiên cứu bảo tồn các loàirắn độc, đảm bảo về số lượng và chất lượng đàn rắn, để khai thác sản phẩm chosản xuất thuốc phục vụ bộ độ và nhân dân. Trung tâm tăng cường đầu tư trangthiết bị máy móc, cải tiến mẫu mã, đặc biệt quan tâm về chất lượng sản phẩm đểtạo chỗ đứng vững chắc trên thị trường có sức cạnh tranh cao. Trong cấp cứu rắnđộc cắn, đội ngũ y, bác sĩ trung tâm nêu cao tinh thần y đức trong phục vụ bệnhnhân, tích cực tuyên truyền cấp cứu và phòng chống rắn độc cắn cho quân và dânkhu vực Đồng bằng sông Cửu Long để mọi người biết phòng chống và tự sơ cứu khikhông may bị rắn cắn./.
Công Trí (TTXVN)