Mặc dù tuổi nghỉ hưu của Việt Nam so với quốc tế là còn thấp, nhưng thực tế người lao động Việt Nam lại có xu hướng về hưu sớm. Trong khi đó, tuổi thọ người dân lại đang đã tăng cao, thời gian hưởng lương hưu của người lao động ngày càng dài dẫn tới việc mất cân đối thu chi của quỹ bảo hiểm xã hội.
Đây là thông tin được đưa ra tại Hội nghị cung cấp thông tin định kỳ về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế tháng Mười do Bảo hiểm xã hội Việt Nam tổ chức ngày 26/10, tại Hà Nội.
Theo thống kê của Bảo hiểm xã hội Việt Nam thì thực tế tuổi nghỉ hưu ở nước ta thấp hơn nhiều so với quy định (55 tuổi với nữ và 60 tuổi với nam). Tuổi nghỉ hưu bình quân năm 2012 chỉ khoảng 54 tuổi, trong đó nam khoảng 55 tuổi và nữ là gần 53 tuổi. Đặc biệt, tỷ lệ nghỉ hưu đúng tuổi chỉ chiếm khoảng 40,5%, số người nghỉ hưu sớm trước tuổi chiếm tỷ lệ cao, trên 50%.
Nguyên nhân của việc nhiều người lao động về hưu sớm là do Luật Bảo hiểm xã hội năm 2006 quy định tỷ lệ giảm trừ cho mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi thấp, chỉ 1%. Tuy nhiên, Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 đã điều chỉnh nâng lên 2%. Theo khuyến nghị của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), tỷ lệ giảm trừ này phải từ 5 đến 6%/năm thì mới hạn chế số người nghỉ hưu trước tuổi.
Bên cạnh đó, quy định giảm tuổi nghỉ hưu trong chính sách tinh giản biên chế, giải quyết đối với lao động dôi dư... và các nhóm đối tượng khác trong Luật Bảo hiểm xã hội cũng chưa thực sự hợp lý làm cho tuổi nghỉ hưu bình quân thực tế thấp hơn nhiều so với quy định. Riêng những đối tượng này thường giảm từ 1 đến 5 tuổi.
Tuổi thọ của người dân Việt Nam ngày càng cao nhưng đa số người lao động lại về hưu sớm. Thực trạng này dẫn tới việc thời gian tham gia bảo hiểm xã hội thì ngắn mà thời gian hưởng lương hưu ngày càng dài. Quỹ Bảo hiểm xã hội đứng trước nguy cơ mất cân đối thu chi.
Theo số liệu của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, số người đóng bảo hiểm xã hội cho một người hưởng lương hưu của nước ta ngày càng giảm, nếu năm 1996 có 217 người đóng cho 1 người hưởng thì năm 2000 giảm xuống 34 người, năm 2012 là 9,3 người, đến năm 2015 chỉ có 8,13 người đóng cho 1 người hưởng.
Từ năm 1995 đến nay, bảo hiểm xã hội thực hiện theo nguyên tắc "có đóng có hưởng," người trẻ đang đi làm đóng tiền vào quỹ Bảo hiểm xã hội để quỹ chi trả lương hưu cho người nghỉ hưu. Thời điểm xây dựng cách tính lương hưu năm 1995 người Việt Nam có tuổi thọ trung bình khoảng 67 tuổi, bình quân tuổi nghỉ hưu là 54 nên thời gian hưởng lương hưu khoảng 13 năm là hợp lý với khả năng thu chi của quỹ.
“Hiện nay, tuổi thọ bình quân đã tăng lên 73 nhưng thời gian bình quân đóng bảo hiểm xã hội và tuổi nghỉ hưu giữ nguyên dẫn đến thời gian hưởng lương hưu kéo dài, lên tới khoảng 20 năm, tức là đã tăng thêm 7 năm thì quỹ bảo hiểm xã hội chắc chắn mất cân đối sớm. Quan điểm của Bảo hiểm xã hội Việt Nam về điều chỉnh tuổi nghỉ hưu là cần thiết,” ông Trần Đình Liệu, Phó Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam nói.
Tuy nhiên, ông Trần Đình Liệu cũng lưu ý: “Việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu là vấn đề hết sức nhạy cảm và tác động sâu rộng tới tất cả các mặt của đời sống xã hội, do vậy để tạo sự đồng thuận cao, cơ quan chủ trì phải tính toán hết sức khoa học và chặt chẽ, trong quá trình triển khai cần có sự chuẩn bị về tâm lý cho người lao động, người sử dụng lao động và cần có lộ trình phù hợp. Bên cạnh đó, phải lường trước những tác động của chính sách, để khi chính sách mới được ban hành sẽ mang lại những điều tốt hơn cho người lao động.”/.