Bệnh nhân D.T.K đang điều trị tại Bệnh viện Bạch Mai. (Ảnh: T.G/Vietnam+) Nhiều bệnh nhân với thể trạng béo phì, tích mỡ ở bụng, tưởng là tăng cân bình thường, tuy nhiên cơ thể thường xuyên có biểu hiện mệt mỏi, da mỏng, rạn da… mà không biết do hậu quả của việc lạm dụng thuốc corticoid trong thời gian dài.
Theo thông tin từ Khoa Nội tiết và Đái tháo đường (Bệnh viện Bạch Mai), tình trạng lạm dụng corticoid có xu hướng tăng lên trong thời gian gần đây và rất đáng báo động. Mỗi ngày tại khoa có khoảng 15 bệnh nhân nhập viện, trong đó có đến 1/3 số bệnh nhân có tình trạng lạm dụng corticoid.
Kiểu hình teo cơ tứ chi, béo bụng…
Bệnh nhân D.T.K (61 tuổi, ở Bắc Ninh) có tiền sử đái tháo đường tuýp 2 cách đây 1 năm (tiêm insulin hằng ngày). Bệnh nhân đau khớp gối phải khoảng 10 năm, nhiều lần tiêm thuốc điều trị khớp không nhãn mác và ngoài ra bà còn sử dụng thuốc nam để điều trị đau khớp theo kinh nghiệm truyền miệng.
Đợt này, bà K. thấy mệt mỏi nhiều, ăn uống giảm, gầy sút 7kg trong một tháng nên đã đến khám tại Bệnh viện Bạch Mai. Bệnh nhân nhập viện với thể trạng béo: cân nặng 49kg, chiều cao 1,41m.
[Gia Lai tập trung đẩy lùi nguy cơ bùng phát dịch sốt xuất huyết]
Tại Khoa Nội tiết và Đái tháo đường, qua thăm khám lâm sàng và các xét nghiệm bác sỹ phát hiện bệnh nhân có biểu hiện kiểu hình Cushing: teo cơ tứ chi, béo bụng, rạn da vùng bụng, da mỏng, dễ xuất huyết… và suy tuyến vỏ thượng thận. Các bác sỹ chẩn đoán bệnh nhân đã lạm dụng các thuốc có chứa corticoid để điều trị bệnh lý khớp trong thời gian dài.
Sau 20 ngày điều trị, hiện sức khỏe bệnh nhân đã ổn định và có thể xuất viện. Tuy nhiên, những tác dụng phụ mà corticoid gây ra với sức khỏe thì bệnh nhân K. vẫn tiếp tục phải theo dõi và thăm khám định kỳ.
Trường hợp thứ 2 cũng bị suy tuyến vỏ thượng thận do lạm dụng corticoid là bệnh nhân N.T.H (72 tuổi, ở Hải Dương). Bệnh nhân H. vào viện ngày 22/10 với biểu hiện mệt mỏi nhiều, yếu nửa người trái.
Theo bác sỹ, bệnh nhân có tiền sử bị đái tháo đường, tăng huyết áp 10 năm, suy thận 2 năm. Vài năm gần đây, bà H. có thêm biểu hiện đau khớp gối 2 bên và cột sống thắt lưng, đã tự mua thuốc thấp khớp gia truyền dạng viên hoàn uống hàng ngày. Cách đây một năm, bệnh nhân cũng đã được chẩn đoán suy tuyến thượng thận do lạm dụng corticoid và đang điều trị.
Bệnh nhân sử dụng thuốc nam để điều trị đau khớp theo kinh nghiệm truyền miệng. (Ảnh: T.G/Vietnam+) "Con dao hai lưỡi"
Tại Khoa Nội tiết và Đái tháo đường, trung bình một ngày có thể có đến 1/3 số bệnh nhân nhập viện tại khoa có tình trạng lạm dụng corticoid. Đây thực sự là một hồi chuông đáng báo động.
Thạc sỹ Phạm Thị Lưu - Khoa Nội tiết và Đái tháo đường (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết đây chỉ là 2 trong số rất nhiều trường hợp bị suy tuyến thượng thận do lạm dụng corticoid vào điều trị. Nhóm thuốc corticoid là nhóm thuốc chống viêm, giảm đau mạnh, chống dị ứng, ức chế miễn dịch được áp dụng trong điều trị của nhiều chuyên khoa khác nhau: khớp, dị ứng, thận, hô hấp… Bên cạnh những mặt lợi do nó mang lại thì còn có thể gây ra rất nhiều tác dụng phụ bất lợi: đái tháo đường, tăng huyết áp, loãng xương, thay đổi kiểu hình Cushing, suy tuyến vỏ thượng thận nếu lạm dụng.
Bác sỹ Lưu phân tích các bác sỹ lâm sàng thường sẽ phải cân nhắc rất nhiều khi chỉ định điều trị bằng nhóm thuốc này và sẽ phải khuyến cáo người bệnh các tác dụng phụ cũng như cách theo dõi chúng. Tuy nhiên, với thực trạng tại Việt Nam hiện nay người bệnh có thể dễ dàng mua được nhóm thuốc này kể cả khi không có đơn của bác sỹ và khả năng tuân thủ điều trị kém của người bệnh thì tình trạng lạm dụng nhóm thuốc này càng đáng lo ngại.
Thực tế, có nhiều trường hợp bệnh nhân tự mua thuốc theo đơn cũ không đi khám lại hoặc tự ý ra các hiệu thuốc mua thuốc về dùng theo kinh nghiệm truyền miệng, thấy hiệu quả giảm đau, chống viêm tức thì ngay sau khi sử dụng thì cho rằng đó là “thần dược” nên đã dùng thường xuyên.
Bên cạnh đó, nhiều bệnh nhân còn tìm đến các loại thuốc đông y, thuốc nam vì nghĩ nó lành hơn thuốc tây mặc dù không biết nguồn gốc xuất xứ. Bởi những loại thuốc này có thể được họ gia công hoàn tán thêm thành phần corticoid trong đó.
Đặc biệt, các bệnh nhân mắc các bệnh lý mạn tính như đau khớp, gút, viêm mũi xoang, dị ứng… Chỉ đến khi các tác dụng phụ của việc lạm dụng corticoid nặng nề mới đến khám và phát hiện ra các thành phần trong đó.
Bác sỹ Lưu khuyến cáo người bệnh sử dụng thuốc có thành phần corticoid như "con dao hai lưỡi." Vì vậy, để phát huy hiệu quả điều trị và hạn chế các tác dụng bất lợi của nhóm thuốc này, người bệnh cần tuân thủ liệu trình điều trị và chỉ dùng thuốc khi có chỉ định của bác sỹ, tuyệt đối không tự ý mua thuốc điều trị, đặc biệt các loại thuốc nam, thuốc bắc trôi nổi trên thị trường, không rõ nguồn gốc xuất xứ.
Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng cũng cần vào cuộc mạnh mẽ để siết chặt quản lý việc quảng cáo thuốc trên mạng cũng như việc mua bán thuốc không có đơn hiện nay./.
