Tăng thuế thuốc lá hiện nay được coi như là một biện pháp mạnh, mang lại tính hiệu quả cao để góp phần làm giảm số lượng người hút thuốc lá.
Thực tế đã cho thấy, nhiều nước trên thế giới như Thái Lan, Brazil cũng đã vấp phải những rào cản trong quá trình thực hiện tăng thuế thuốc lá, tuy nhiên họ đã thực hiện thành công để tăng thu ngân sách, giảm tiêu dùng thuốc lá.
Theo thông tin từ Văn phòng Chương trình Phòng chống tác hại thuốc lá quốc gia (Vinacosh), những năm qua, Thái Lan là nước đã chứng minh việc tăng thuế thuốc lá thường xuyên là chính sách hiệu quả, giúp giảm số người hút thuốc và không ảnh hưởng đến ngành công nghiệp thuốc lá.
Từ năm 1994 đến năm 2012, Chính phủ Thái Lan đã thực hiện 10 lần tăng thuế thuốc lá (từ 65% lên 87%). Tại nước này, tác động của việc tăng thuế thuốc lá đến giá thuốc lá là giá thuốc lá tăng từ 15 Bath/bao lên 65 Bath/bao.
Những năm qua, tác động của tăng thuế thuốc lá đến tiêu dùng thuốc lá tại Thái Lan đã giảm rõ rệt. Cụ thể, tỷ lệ người hút thuốc ở nam giới giảm từ 59% năm 1991 xuống còn 41% năm 2011, tỷ lệ hút thuốc ở nữ giới giảm từ 4,9% năm 1991 xuống còn 2,1% năm 2011.
Ước tính số ca tử vong sớm tránh được từ việc áp dụng chính sách thuế của nước này trong giai đoạn 1991-2006 là hơn 31.800 người.
Nguồn thu từ thuế một năm của Thái Lan (1.843.170 triệu USD) nhiều gấp đôi nguồn thu từ thuế thuốc lá của Việt Nam (16.965 tỷ đồng năm 2013, tương đương 809.523 USD), trong khi đó sản lượng thuốc lá một năm của Thái Lan (2,1 tỷ bao) chỉ bằng một nửa sản lượng thuốc lá của Việt Nam (4,3 tỷ bao).
Trên thế giới, Brazil cũng là một nước áp dụng thành công chính sách tăng thuế thuốc lá và đã làm giảm đáng kể số người hút thuốc.
Cụ thể, từ năm 2006 đến năm 2013, tại Brazil, thuế tiêu thụ đặc biệt cho mỗi bao tăng 116% (giá thuốc lá thực trung bình tăng 74%). Trong giai đoạn này, doanh số bán thuốc lá trong nước giảm 32%, tuy nhiên, doanh thu từ thuế tiêu thụ đặc biệt tăng 48%.
Với việc áp dụng tăng thuế, số người hút thuốc ở Brazil giảm từ 21 triệu người năm 2006 xuống còn 17 triệu người năm 2013.
Những nghiên cứu tại Brazil cho thấy, số người hút thuốc giảm là do họ bỏ thuốc hoặc giảm số lượng hút hằng ngày chứ không phải vì chuyển sang hút thuốc lá lậu.
Từ năm 2006 đến năm 2013, doanh thu chính phủ từ các loại thuế tiêu thụ đặc biệt thuốc lá đã tăng từ 3,5 tỷ real lên 5,1 tỷ real, năm 2013 không thay đổi. Doanh thu tăng 48% ngay cả khi doanh số bán hàng giảm.
Theo Văn phòng Chương trình Phòng chống tác hại thuốc lá quốc gia, nếu so sánh Thái Lan với Việt Nam có thể thấy, mặc dù tổng sản lượng tiêu thụ thuốc lá của họ bằng nửa của Việt Nam, nhưng doanh thu thuế thuốc lá của những nước này cao hơn nhiều lần.
Điều đó cho thấy, tỷ lệ thuế ở Việt Nam, đặc biệt là thuế thuốc lá còn rất thấp, nếu tăng thuế thì nguồn thu ngân sách sẽ tăng lên rất đáng kể./.