Nguy cơ vỡ tiến độ cao tốc Bắc-Nam là hiện hữu nếu cơ quan quản lý Nhà nước không kịp thời tháo gỡ khó khăn về bão giá vật liệu đối với ngành giao thông. Nếu để càng chậm, dự án cao tốc trong giai đoạn 2 (2021-2025) sẽ “trắng” nhà thầu tham gia thi công.
Chỉ số giá được xếp chung một giỏ
Ông Lê Thanh Hải, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Tập đoàn xây dựng miền Trung cho biết, theo hợp đồng ký kết, hầu hết các gói thầu thuộc dự án đang triển khai đều áp dụng loại hợp đồng theo đơn giá điều chỉnh theo phương pháp hệ số giá điều chỉnh (được tính theo 7 yếu tố điều chỉnh gồm nhân công, máy thi công, nhựa đường, thép, đá các loại, cát, xi măng); sử dụng chỉ số giá do địa phương nơi dự án đi qua công bố.
Ông Hải cũng nhìn nhận, hầu hết các địa phương nơi dự án đi qua (Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Bình Thuận, Ninh Thuận, Đồng Nai,…) chỉ số giá do địa phương ban hành chỉ phù hợp cho các công trình cấp thấp hơn có quy mô nhỏ và tỷ trọng chi phí khác đường bộ cao tốc.
[Bài 1: Các nhà thầu Cao tốc Bắc-Nam “sức cùng lực kiệt” thế nào?]
Nếu tính theo nguồn chỉ số giá các địa phương, đối với các gói thầu xây lắp thuộc cao tốc Bắc-Nam (dự án đầu tư công), hệ số bù giá bình quân các gói thầu kể từ thời điểm khởi công (cuối năm 2020) đến quý 2/2022 tăng từ 1,8-8%. Với các gói thầu cao tốc Bắc-Nam đầu tư theo hình thức PPP chỉ số trượt giá đã được tính toán trong tổng mức đầu tư khoảng 3,05%. Tuy nhiên, hiện nay, chỉ tính riêng biến động của một số chủng loại vật liệu chính (chưa tính biến động chi phí máy thi công, nhân công) thực tế đã là 20-30%.
Sự bất cập này được ông Đỗ Thành Phương, Phó Giám đốc Sở Xây dựng Đồng Nai thừa nhận, Sở đã công bố chỉ số giá tháng 5/2022 trên địa bàn tỉnh, trong đó công trình giao thông được công bố gồm đường bê tông xi măng; đường nhựa asphanlt, đường thấm nhập nhựa, đường láng nhựa.
“Riêng đối với đường cao tốc chưa có trong danh mục được công bố,” ông Phương khẳng định.
Chung quan điểm, theo ông Trần Đức Minh, Phó Giám đốc Sở Xây dựng Bình Thuận, chỉ số giá xây dựng các tháng, quý và năm 2020 và chỉ số giá xây dựng từ tháng 1-4/2022 đã được công bố nhưng công trình đường bộ cao tốc không có trong danh mục chỉ số giá.
Hai Sở Xây dựng địa phương này kiến nghị chủ đầu tư căn cứ theo quy định của Nghị định 10/2021 ngày 9/2/2021 của Chính phủ hướng dẫn quản lý chi phí đầu tư xây dựng để thực hiện trong đó thuê đơn vị tư vấn có đủ chức năng và năng lực để tính toán chỉ số giá xây dựng cho các công trình đường cao tốc.
[Bộ GTVT: Các tỉnh công bố, quản lý giá vật liệu cao tốc Bắc-Nam]
Là nhà thầu đảm nhận thực hiện thi công trong gói thầu XL11 cao tốc Mai Sơn-Quốc lộ 45, ông Nguyễn Quang Hưng, Giám đốc Công ty cổ phần Phát triển hạ tầng 319 (Tổng công ty 319) cho biết dù trong hợp đồng đã ký giữa nhà thầu và Ban Quản lý dự án Thăng Long ngày 28/9/2020 có điều khoản điều chỉnh giá theo phương pháp hệ số và nguồn sử dụng là chỉ số giá của tỉnh Thanh Hóa với chỉ số gốc là tháng 8/2020 nhưng thực tế tính toán cho thấy, hệ số điều chỉnh giá từ đầu tư dự án đến nay chỉ dao động từ 7-8%, trong khi thực tế giá trị trượt giá do ảnh hưởng bởi đột biến giá lên đến khoảng 29%.
“Chỉ số giá của Sở Xây dựng tỉnh Thanh Hóa không phản ánh kịp thời, không sát với thực tế thị trường, dẫn tới giá trị điều chỉnh giá không thể bù đắp được chi phí sản xuất thực tế của nhà thầu,” ông Hưng nói.
Bộ Xây dựng “lắc đầu,” nguy cơ vỡ trận
Để sớm có giải pháp để tháo gỡ khó khăn về bão giá vật liệu đối với ngành giao thông, Hiệp hội các nhà thầu thi công cao tốc Bắc-Nam đã có kiến nghị Nhà nước xem xét, áp dụng quy định theo điều 27 Nghị định 10/2021 của Chính phủ, Bộ Giao thông Vận tải thuê tư vấn căn cứ thực tế biến động giá vật liệu trong suốt thời gian thực hiện hợp đồng xây dựng giá tại chân công trình và chỉ số giá riêng cho các gói thầu làm cơ sở tính toán điều chỉnh giá cho nhà thầu; bổ sung vật liệu đất đắp nền đường vào công thức điều chỉnh giá hợp đồng.
Nhận diện khó khăn này, ngay từ đầu tháng 4/2022, Bộ Giao thông Vận tải đã có văn bản kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét xử lý kịp thời tháo gỡ khó khăn cho các nhà thầu thi công trên cao tốc Bắc-Nam trước diễn biến của “bão giá” vật liệu khiến các nhà thầu có tâm lý thi công cầm chừng, chờ giá xuống, làm ảnh hưởng đến tiến độ thi công và kế hoạch giải ngân vốn đầu tư công.
Bộ Giao thông Vận tải kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Xây dựng hướng dẫn thực hiện điều chỉnh hợp đồng, điều chỉnh giá hợp đồng do ảnh hưởng của biến động giá vật liệu đối với các dự án đang triển khai thi công theo hướng tách các hạng mục công việc sử dụng vật liệu xây dựng có mức độ biến động giá lớn để áp dụng các công thức điều chỉnh giá riêng.
Chủ đầu tư được thuê đơn vị tư vấn chủ đầu tư được thuê đơn vị tư vấn (sử dụng nguồn vốn của dự án hoặc nhà thầu góp tiền) để tính toán, xác định lại tỷ trọng các yếu tố chi phí trong các công thức điều chỉnh giá hợp đồng đảm bảo phù hợp thiết kế, dự toán, giá hợp đồng và thương thảo, thống nhất với nhà thầu để điều chỉnh hợp đồng.
Các chỉ số giá về vật liệu đầu vào để thi công cao tốc Bắc-Nam do địa phương ban hành còn chậm và chưa sát với giá thực tế. (Ảnh: Việt Hùng/Vietnam+) Liên quan đến vấn đề trên, trong công văn phản hồi Bộ Giao thông Vận tải vào cuối tháng 6/2022, Cục Kinh tế-Xây dựng (Bộ Xây dựng) khẳng định về việc thay đổi phương pháp điều chỉnh giá hợp đồng từ sử dụng chỉ số giá sang bù trừ trực tiếp, cũng như thay đổi công thức điều chỉnh giá hợp đồng để phù hợp với tỷ trọng vật liệu chủ yếu của công trình là chưa đủ cơ sở.
Theo đại diện Bộ Xây dựng, thực tế nếu có vướng mắc này do xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó có chủ quan của chủ đầu tư chưa đánh giá kỹ lưỡng rủi ro về biến động giá đối với một số loại vật liệu chủ yếu dẫn đến việc quyết định áp dụng phương pháp và công thức điều chỉnh giá hợp đồng không phù hợp trong quá trình lựa chọn nhà thầu và ký kết hợp đồng.
['Nguy cơ vỡ tiến độ tại các dự án cao tốc Bắc-Nam là hiện hữu']
Tuy nhiên, các nhà thầu thi công cao tốc Bắc-Nam nhận thấy, trong văn bản phản hồi của Cục Kinh tế-Xây dựng chưa đưa ra bất kỳ giải pháp nào tháo gỡ các khó khăn, tồn tại về điều chỉnh giá hợp đồng vốn đang là vấn đề nóng nhất tại các dự án cao tốc hiện nay.
Đại diện Ban điều hành một dự án cao tốc Bắc-Nam chỉ ra tình trạng hầu hết các dự án giao thông hay kể cả đường ven biển, xây dựng khu công nghiệp gần như… nằm im do giá nguyên nhiên vật liệu tăng “phi mã”.
“Việc xoay xở nguồn tiền để mua vật liệu theo tiến độ của chủ đầu tư đang là nỗi ám ảnh của lãnh đạo nhà thầu. Trúng thầu càng nhiều thì nguy cơ vỡ trận càng lớn. Có những gói thầu xây lắp, thầu phụ bỏ công trường cả loạt dù bị chủ đầu tư đe sẽ cấm tham gia đấu thầu,” vị đại diện Ban điều hành này chia sẻ.
Tại cuộc họp của Ban chỉ đạo của Chính phủ về dự án cao tốc Bắc-Nam ngày 17/7, Bộ Giao thông Vận tải đã báo cáo với Chính phủ để xem xét xử lý vấn đề này. Trước mắt, Chính phủ yêu cầu các nhà thầu phải tuân thủ đúng hợp đồng đã ký kết. Trong hợp đồng đã có điều khoản điều chỉnh giá thì sẽ nghiên cứu kỹ lưỡng, thận trọng để có phương án xử lý đảm bảo phù hợp với quy định, tháo gỡ khó khăn cho nhà thầu chứ không thể làm ngay./.
