Theo số liệu nghiên cứu tại Mỹ, khoảng 6 triệu người dân ở độ tuổi trên 65 tuổi ở nước này mắc bệnh Alzheimer, và gần 2/3 trong số đó là phụ nữ.
Các nhà khoa học cho biết sự chênh lệch lớn về tỷ lệ mắc bệnh trên là do bệnh di truyền và tuổi thọ của phụ nữ. Đáng lưu ý, một trong số đó - chứng mãn kinh - được coi là một yếu tố dẫn tới sự suy giảm trí tuệ ở phái nữ.
Sự suy giảm estrogen
Lisa Mosconi, nhà Thần kinh học và Giám đốc Dự án Não của Phụ nữ tại Weill Cornell Medicine, giải thích thời kỳ mãn kinh đồng nghĩa với “kết thúc khả năng sinh sản.” Não bộ và buồng trứng trong giai đoạn này sẽ có nhiều thay đổi, tuy không ảnh hưởng quá nhiều tới sức khỏe toàn diện nhưng sẽ làm tăng 20% nguy cơ bị mất trí nhớ trong tương lai.
Tiến sĩ Mosconi cho biết não bộ của phụ nữ rất giàu thụ thể estrogen, đặc biệt là ở những vùng kiểm soát trí nhớ, tâm trạng, giấc ngủ và nhiệt độ cơ thể. "Khi estrogen trong cơ thể cao và ổn định, các vùng trọng tâm đó mới có thể hoạt động tốt.”
Estrogen cũng rất quan trọng đối với khả năng tự bảo vệ của não trước sự lão hóa và tổn thương.
Bà cho biết, sự suy giảm đặc trưng của estrogen trong thời kỳ mãn kinh không chỉ làm thay đổi chức năng ở một số vùng não mà còn được cho là làm thay đổi cấu trúc của não. Kết quả quét cho thấy khối lượng não phụ nữ ở thời kỳ mãn kinh giảm so với não của nam giới cùng độ tuổi và so với phụ nữ tiền mãn kinh.
Sự thay đổi trên là nguyên nhân gây ra một số triệu chứng như bốc hỏa, rối loạn tâm trạng và suy giảm tạm thời về trí nhớ và nhận thức.
Mosconi cho biết những ảnh hưởng tiêu cực tới não bộ thời kỳ mãn kinh có sự tương đồng với tình trạng sa sút trí tuệ. Tuy nhiên, các học giả vẫn đang tiếp tục nghiên cứu để tìm hiểu rõ mối liên hệ giữa hai vấn đề trên.
Các triệu chứng khác của mãn kinh, chẳng hạn như rối loạn giấc ngủ hay bốc hỏa, cũng dẫn tới chứng mất trí nhớ ở nữ giới.
Pauline Maki, Giáo sư Tâm thần học và Giám đốc Chương trình Nghiên cứu Sức khỏe Tâm thần Phụ nữ tại Đại học Illinois (Chicago), cho biết: “Một nghiên cứu được công bố vào năm 2022 cho thấy các cơn bốc hỏa sẽ gây tổn thương nhỏ tới não. Đây là dấu hiệu của sự suy giảm sức khỏe não bộ.”
Làm thế nào để đối phó với trầm cảm tuổi tiền mãn kinh?
Một nghiên cứu khác gần đây hơn đã xác định rằng những cơn bốc hỏa trong khi ngủ có liên quan đến sự tăng cường các chỉ số sinh học của bệnh Alzheimer trong máu.”
“Các nghiên cứu trên có vẻ đáng lo ngại, nhưng hầu hết não và chức năng nhận thức của phụ nữ đều ổn định sau thời kỳ mãn kinh,” Giáo sự Maki nhấn mạnh, “Với 80% phụ nữ không mắc chứng mất trí nhớ sau giai đoạn mãn kinh, chúng ta không nên đánh đồng quá trình chuyển tiếp chung này thành một ‘thảm họa’”.
Ba nguyên tắc quan trọng để bảo vệ não bộ
Tiến sỹ Jessica Caldwell, Giám đốc Trung tâm Phòng ngừa Alzheimer cho Phụ nữ tại Phòng khám Cleveland (Las Vegas) tiết lộ rằng 40% trường hợp mất trí nhớ có thể được ngăn ngừa thông qua những thay đổi trong lối sống ở tuổi trung niên, bao gồm bỏ hút thuốc, giảm uống rượu, ngủ tốt hơn và duy trì hoạt động tinh thần và xã hội, hỗ trợ phòng ngừa…
Đối với phụ nữ trong thời kỳ mãn kinh, các chuyên gia cho rằng có ba nguyên tắc đặc biệt có tác động tích cực, giải quyết các triệu chứng ngắn hạn và nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ lâu dài.
Liệu pháp hormone đúng thời điểm
Trong nhiều thập kỷ qua, các nhà khoa học quan ngại rằng liệu pháp hormone được sử dụng để điều trị các triệu chứng mãn kinh có dẫn tới nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ ở phụ nữ lớn tuổi.
Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây đã tìm hiểu rằng việc bắt đầu sử dụng liệu pháp hormone xung quanh thời điểm bắt đầu xuất hiện triệu chứng mãn kinh sẽ ngăn chặn các vấn đề của não bộ.
Một số khác cũng đã phát hiện ra rằng liệu pháp hormone tuy không có tác động đến nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ và Alzheimer nhưng lại hiệu quả trong việc hạn chế sự bốc hỏa và đổ mồ hôi đêm, cải thiện chất lượng cuộc sống.
Theo chuyên gia, đây là "những yếu tố quan trọng quyết định sức khỏe não bộ.”
Tập thể dục đều đặn
Ít hoặc không hoạt động thể chất sẽ làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh thoái hóa thần kinh ở phụ nữ (cao hơn nam giới). Các nhà khoa học cho biết không hoạt động thể chất sẽ có thể gây suy giảm trí nhớ. So với nam giới, nữ giới có khả năng không hoạt động thể chất cao gấp đôi.
Một nghiên cứu năm 2018 đã theo dõi gần 200 phụ nữ trung niên trong 44 năm, cho thấy thể lực càng cao thì nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ sau này càng thấp. Đồng thời, não của nhóm người hoạt động ít có dấu hiệu sinh học của Alzheimer hơn so với nhóm ít vận động.
Chế độ ăn uống lành mạnh
Trong những năm gần đây, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng một số chế độ ăn kiêng nhất định sẽ giảm nguy cơ mắc các vấn đề trí nhớ ở cả nam và nữ.
Một số ví dụ có thể kể đến như chế độ ăn Địa Trung Hải hay chế độ ăn MIND khá giống nhau là ưu tiên rau, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, protein nạc và chất béo lành mạnh.
Mosconi cho biết chế độ ăn Địa Trung Hải dường như là một “công cụ bảo vệ,” hữu ích ngay cả với những trường hợp mắc bệnh Alzheimer do di truyền.
Bên cạnh đó là một số lợi ích khác cho nữ giới, ví dụ như một số vi khuẩn đường ruột - được nuôi dưỡng bằng chế độ ăn Địa Trung Hải giàu thực vật - có thể giúp cân bằng nồng độ estrogen trong cơ thể.
Tiến sỹ Caldwell cho biết những thay đổi trong lối sống này cần được áp dụng trong thời gian dài – điều mà nhiều phụ nữ trung niên vẫn chưa quan tâm nhiều. Nhiều phụ nữ thường giành sự quan tâm cho chồng con mà xem nhẹ việc chăm sóc bản thân mình.
Quan điểm của Tiến sỹ Caldwell thì ngược lại. Bà cho rằng phụ nữ, đặc biệt là phụ nữ trung niên, cần ưu tiên sức khỏe của bản thân mình trước tiên để tránh những hệ lụy về sau này./.