Năm ASEAN 2020 với chủ đề "Gắn kết và chủ động thích ứng" gồm 5 trọng tâm ưu tiên, trong đó đẩy mạnh quan hệ đối tác vì hòa bình và phát triển bền vững, phát huy vai trò, đóng góp của tổ chức này trong cộng đồng quốc tế là một trong những trọng tâm mà nước chủ nhà Việt Nam và các nước thành viên ưu tiên thúc đẩy.
Đánh giá về quan hệ hợp tác của ASEAN với các đối tác, ông Vũ Hồ, Vụ trưởng Vụ ASEAN, Bộ Ngoại giao Việt Nam cho biết quan hệ đối ngoại luôn là cấu phần quan trọng trong hợp tác ASEAN.
Hiện nay, ASEAN đã thiết lập quan hệ đối tác với 16 nước, trong đó có những nước lớn như Trung Quốc, Mỹ, Nga…, không ngừng mở rộng và làm sâu sắc thêm quan hệ với các tổ chức quốc tế trong đó có Liên hợp quốc, Liên minh Thái Bình Dương... Đến nay, đã có 93 nước cử đại sứ tại ASEAN.
Ông Vũ Hồ nhấn mạnh quan hệ đối ngoại đã mang lại cho ASEAN những lợi ích to lớn. Trong cuộc chiến chống lại sự lây lan của đại dịch COVID-19, quan hệ đối ngoại của ASEAN góp phần hỗ trợ các nước trong khu vực vượt qua đại dịch, phục hồi kinh tế, ổn định đời sống.
Quan hệ đối tác chiến lược vì hòa bình và thịnh vượng với Trung Quốc, trụ cột trong quan hệ đối ngoại của ASEAN
Năm nay, Việt Nam đồng thời đảm nhận vai trò Chủ tịch ASEAN và Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Điều này cũng lý giải vì sao việc đẩy mạnh quan hệ đối tác vì hòa bình và phát triển bền vững với các nước trên thế giới, phát huy vai trò và đóng góp của ASEAN trong cộng đồng quốc tế và nâng cao quan hệ với các đối tác trên toàn cầu trở thành một trong những trọng tâm ưu tiên của Năm ASEAN 2020.
Ông Vũ Hồ cho rằng các nước đối tác, trong đó có Trung Quốc đóng vai trò quan trọng trong hỗ trợ ASEAN phát triển cộng đồng bền vững và tham gia các hoạt động hợp tác trong khu vực dựa trên các nguyên tắc và qui trình do ASEAN xây dựng.
Ông Vũ Hồ cho biết mối quan hệ tương hỗ này là cơ sở để xây dựng một tương lai bền vững cho khu vực nói chung và Việt Nam nói riêng.
Trong quá trình thành lập và phát triển hơn 40 năm qua, Trung Quốc trở thành đối tác chiến lược quan trọng hàng đầu của ASEAN và ngược lại, ASEAN cũng là đối tác quan trọng của Trung Quốc.
Mối quan hệ này đang ngày càng phát triển, bao trùm rộng khắp các lĩnh vực chính trị-an ninh, thương mại-đầu tư, giao lưu nhân dân. Hai bên hỗ trợ nhau vượt qua nhiều khó khăn những tháng gần đây, nhất là sự hợp tác trong kiểm soát dịch bệnh COVID-19.
Về chính trị-an ninh, hai bên thường xuyên tổ chức trao đổi nhiều lĩnh vực hợp tác, trong đó có vấn đề Biển Đông. Hai bên nỗ lực đàm phán thành công bộ Qui tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) phù hợp với luật pháp quốc tế và UNCLOS 1982, vì hòa bình, ổn định, an ninh và an toàn hàng hải.
[ASEAN 2020: Gắn kết và chủ động nâng cao khả năng thích ứng]
Bên cạnh đó, hai bên cũng tích cực hợp tác tại các diễn đàn do ASEAN khởi xướng và dẫn dắt như Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á (EAS), Diễn đàn An ninh khu vực (ARF) và Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM+), từ đó góp phần tạo dựng lòng tin giữa các dân tộc, ngăn ngừa tranh chấp leo thang thành xung đột.
Trong hợp tác kinh tế, thương mại và đầu tư là điểm sáng. Trung Quốc là đối tác thương mại hàng đầu, và nhà đầu tư lớn thứ ba của ASEAN.
Bên cạnh đó, Trung Quốc luôn tích cực tham gia đàm phán Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) và nỗ lực tạo dựng mối quan hệ thương mại tốt đẹp với các quốc gia trong khu vực. ASEAN và Trung Quốc cam kết trong năm nay sẽ tăng cường hợp tác trong lĩnh vực kinh tế số.
Hai bên cũng đang tích cực đẩy mạnh hợp tác giao lưu nhân dân. Số lượng khách du lịch từ Trung Quốc tới các nước ASEAN đang ngày càng tăng. Ngoài ra, các cơ chế hợp tác về văn hóa, truyền thông, giáo dục cũng đang được đẩy mạnh.
Nhìn chung, quan hệ đối tác chiến lược vì hòa bình và thịnh vượng ASEAN-Trung Quốc đang khẳng định vị trí trụ cột quan trọng trong quan hệ đối ngoại của ASEAN. Mối quan hệ này đang ngày càng phát triển, đa dạng về nội dung, sâu sắc về ý nghĩa và phong phú về hình thức.
Ông Vũ Hồ cho rằng với tinh thần trách nhiệm, chủ động, tích cực của cả hai bên, quan hệ ASEAN-Trung Quốc sẽ có những đóng góp có ý nghĩa cho nền hòa bình lâu dài và phát triển bền vững của khu vực.
ASEAN-Hoa Kỳ góp phần thực hiện mục tiêu bảo đảm hòa bình, an ninh, ổn định, hợp tác và phát triển
Chia sẻ về quan hệ ASEAN-Hoa Kỳ, Đại sứ Việt Nam tại Washington, ông Hà Kim Ngọc cho biết quan hệ hợp tác ASEAN-Hoa Kỳ phát triển ngày càng sâu sắc và thực chất, góp phần thực hiện mục tiêu chung về bảo đảm hòa bình, an ninh, ổn định, hợp tác, phát triển.
Chính quyền, Quốc hội, giới kinh doanh, giới học giả và cả người dân Hoa Kỳ ngày càng quan tâm đến quan hệ với ASEAN, coi ASEAN như “đối tác chiến lược không thể thiếu và không thể thay thế."
Hoa Kỳ tiếp tục ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực. Quan hệ chính trị, ngoại giao, an ninh tiếp tục được tăng cường. Hai bên trao đổi và phối hợp hiệu quả trong lĩnh vực an ninh, an toàn hàng hải và hàng không, an ninh mạng, chống tội phạm xuyên quốc gia, chống khủng bố, chống mua bán người...
Trong quan hệ thương mại, ASEAN hiện là thị trường xuất khẩu lớn thứ tư của Hoa Kỳ, trong khi Hoa Kỳ cũng là đối tác lớn thứ tư của ASEAN. Hợp tác về phát triển năng lượng sạch, phát triển hạ tầng, thành phố thông minh đang là những lĩnh vực có nhiều triển vọng. Bên cạnh đó, sự phát triển về giao lưu nhân dân, du lịch, trao đổi giáo dục cũng góp phần làm sâu sắc hơn sự gắn kết giữa hai bên.
Theo Đại sứ Hà Kim Ngọc, từ nay đến cuối năm 2020, Việt Nam sẽ tiếp tục thúc đẩy các trụ cột hợp tác chính trị-an ninh, kinh tế, xã hội-văn hóa, kết nối, hợp tác phát triển trong khuôn khổ quan hệ đối tác chiến lược ASEAN-Hoa Kỳ cũng như hợp tác Mekong-Hoa Kỳ.
Đại sứ Hà Kim Ngọc cho rằng quan hệ hợp tác giữa ASEAN và Hoa Kỳ có nền tảng vững chắc. Hai bên có cách tiếp cận tương đồng về một khu vực Ấn Độ-châu Á-Thái Bình Dương bao trùm, rộng mở, tôn trọng luật pháp quốc tế, cùng chia sẻ tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình, an ninh, ổn định, phát triển bền vững của khu vực.
Hai bên sẽ cần nỗ lực hơn nữa trong khai thác các tiềm năng hợp tác trên nhiều lĩnh vực, bảo đảm tôn trọng luật pháp quốc tế và tôn trọng độc lập, chủ quyền, thể chế chính trị và các lợi ích chính đáng của mỗi quốc gia.
Các nước ASEAN hy vọng rằng Hoa Kỳ tiếp tục thể hiện vai trò tích cực và đóng góp vào việc duy trì hòa bình, an ninh, ổn định, hợp tác và trật tự dựa trên luật lệ tại khu vực.
Các nước trong khu vực cũng mong muốn phối hợp chặt chẽ với Hoa Kỳ để thúc đẩy hội nhập kinh tế và thương mại, đầu tư tự do, mở và công bằng tại khu vực và trên thế giới.
Những thành quả đạt được đến nay trong quan hệ ASEAN-Hoa Kỳ là kết quả của quá trình xây dựng lòng tin, tăng cường hiểu biết, thúc đẩy đối thoại, hợp tác giữa ASEAN và Hoa Kỳ trong nhiều năm qua.
Sự đoàn kết, gắn kết của ASEAN cùng với những kết quả tích cực trong quan hệ ASEAN-Hoa Kỳ sẽ tiếp tục giúp tạo động lực mạnh mẽ để hai bên mở rộng và làm sâu sắc hơn nữa các lĩnh vực hợp tác trong khuôn khổ Đối tác chiến lược ASEAN-Hoa Kỳ.
Đại sứ Hà Kim Ngọc tin tưởng rằng trong thời gian tới, ASEAN và Hoa Kỳ sẽ tiếp tục phát triển quan hệ sâu sắc hơn nữa, đúng như Ngoại trưởng Hoa Kỳ Mike Pompeo từng chia sẻ “Hoa Kỳ sẽ tiếp tục cùng ASEAN thúc đẩy các giá trị, lợi ích và chính sách giúp khu vực phát triển và thịnh vượng hơn, tạo dựng sự gắn kết giữa người dân Hoa Kỳ và người dân Đông Nam Á."
Dựa trên tôn chỉ lấy đối thoại và hợp tác làm kim chỉ nam cho quan hệ đối ngoại, ASEAN đã thành công trong tranh thủ sự tôn trọng của các đối tác, từ đó xây dựng môi trường khu vực hòa bình, ổn định vì phồn vinh chung.
Trong quá trình này, nhiều văn kiện ASEAN ký kết với các đối tác như Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ASEAN (TAC), Tuyên bố về ứng xử của các bên trên Biển Đông (DOC), Lộ trình Tương hỗ gắn kết triển khai Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025 và Chương trình nghị sự 2030 của Liên hợp quốc về Phát triển bền vững…
Cùng những cơ chế, diễn đàn do ASEAN thành lập và dẫn dắt như ARF, EAS, ADMM+, các văn kiện này đã và đang phát huy tác dụng, vừa góp phần bảo đảm môi trường thuận lợi cho hợp tác và phát triển, vừa từng bước hình thành cấu trúc khu vực dựa trên luật lệ, từ đó cùng nhau hướng tới hòa bình lâu dài và bền vững./.