Ngày 3/9, Armenia cảnh báo Azerbaijan rằng nước này đã sẵn sàng cho chiến tranh khi tình trạng căng thẳng giữa hai nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ gia tăng do Baku ân xá và thăng chức cho một sĩ quan người Azerbaijan đã dùng rìu đánh đến chết một sĩ quan Armenia. Tổng thống Azerbaijan, Ilham Aliyev, tuần trước đã ân xá ngay lập tức cho Ramil Safarov sau khi Safarov được dẫn độ về từ Hungary, nơi ông ta đang thụ án tù chung thân vì vụ giết người năm 2004. Safarov còn được thăng lên hàm thiếu tá, được tặng một căn nhà và khoản tiền thưởng tương đương tám năm lương sau khi được chào đón như một người hùng tại quê hương, hoàn toàn trái ngược với bảo đảm từ Baku với Budapest rằng Safarov sẽ tiếp tục thụ án ở Azerbaijan. “Chúng tôi không muốn chiến tranh, nhưng nếu phải làm như vậy, chúng tôi sẽ chiến đấu và chiến thắng. Chúng tôi không sợ những kẻ sát nhân, dù chúng có được bảo vệ bởi một nguyên thủ quốc gia,”,Tổng thống Armenia, Serzh Sarkisian, nói trong một bài phát biểu cuối ngày 2/9. “Họ (Azerbaijan) đã nhận được cảnh báo”. Ông Sarkisian cũng gọi Azerbaijan là một quốc gia, nơi mà “các mệnh lệnh phạm pháp trả tự do và công khai cổ vũ cho những kẻ giết người chỉ vì nạn nhân là người Armenia.” Safarov đã tấn công sĩ quan người Armenia, Gurgen Margarian, và dùng rìu đánh ông này tới chết tại Budapest khi các quân nhân đang tham dự một khóa học tiếng Anh do NATO tổ chức. Các luật sư của ông ông nói trước tòa rằng Safarov bị kích động vì vài người thân của ông bị sát hại trong cuộc chiến tranh giữa Azerbaijan và Armenia, đồng thời cáo buộc Margarian đã xúc phạm tổ quốc ông. Armenia và Azerbaijan mắc kẹt trong một cuộc xung đột kéo dài về vùng lãnh thổ tranh chấp Nagorny Karabakh, đã làm bùng lên một cuộc chiến tranh vào những năm 1990. Những người ly khai được Armenia ủng hộ đã chiếm Nagorny Karabakh từ Azerbaijan trong cuộc chiến khiến khoảng 30.000 người thiệt mạng. Hai bên không ký một thỏa thuận hòa bình cho tới cuộc ngừng bắn năm 1994 và hiện vẫn xảy ra nổ súng khá thường xuyên dọc theo biên giới. Các nhà phân tích cảnh báo tình trạng hiện nay có rủi ro lớn gây ra một cuộc chiến tranh tổng lực nữa. Nga, thành viên của Nhóm Minsk thuộc Tổ chức hợp tác an ninh châu Âu (OSCE) đang đứng ra làm trung gian đàm phán để giải quyết hòa bình cuộc xung đột Karabakh, đã bày tỏ “quan ngại sâu sắc” về vụ dẫn độ và lệnh ân xá. “Chúng tôi tin rằng những hành động của Azerbaijan, cũng như của nhà chức trách Hungary, đi ngược lại với các nỗ lực đạt được một thỏa thuận ở tầm quốc tế thông qua Nhóm Minsk của OSCE về việc giảm căng thẳng trong vùng”, người phát ngôn Bộ ngoại giao Nga, Alexander Lukashevich, nói trong một tuyên bố.
Ramil Safarov trước tòa án tại Hungary (Nguồn: AFP)
Nhóm Minsk thông báo ngày 3/9 rằng nhóm này bày tỏ “quan ngại và lấy làm tiếc sâu sắc vì những tổn hại mà lệnh ân xá cũng như bất cứ nỗ lực nào vinh danh tội ác gây ra với quá trình hòa đàm” ở một cuộc gặp có mặt bộ trưởng ngoại giao hai nước. Liên minh châu Âu (EU) nói Baku và Yerevan nên kềm chế không làm gia tăng căng thẳng. Trong một tuyên bố, Cao ủy đối ngoại của EU, Catherine Ashton, và Cao ủy phụ trách mở rộng Stefan Fuele nói họ “quan ngại bởi tin tức” về lệnh ân xá và nói các quan chức EU “đang liên lạc với nhà chức trách hữu quan” cũng như “sẽ theo dõi tình hình sát sao”. Baku ngày 3/9 cáo buộc Yerevan tiến hành một đợt tấn công vào tám trang web chính thức của Azerbaijan, bao gồm của tổng thống và nhiều trang tin, với việc đăng tải hình ảnh sĩ quan Armenia đã bị giết. “Những hành động này chỉ cho thấy sự yếu ớt của Yerevan,” Chánh văn phòng tổng thống Azerbaijan, Elnur Aslanov, nói trong một tuyên bố. Văn phòng tổng thống còn đăng tải hàng loạt bức thư ca ngợi ông Aliyev vì ân xá cho kẻ sát nhân đã bị kết án. “Tôi rất biết ơn ngài vì niềm vui mà ngày đã mang tới cho cả nước khi thả Ramil Safarov, đưa ông ấy về quê nhà và quan trọng hơn, thực thi công lý,” Zamina Aliyeva viết. Ngày 31/8, Yerevan đã cắt đứt quan hệ ngoại giao với Hungary sau lệnh ân xá, trong khi Tổng thống Mỹ Barack Obama nói ông “quan ngại sâu sắc” về sự kiện nói trên. Hungary đã triệu đại sứ Azerbaijan lên vào ngày 1/9 để phản đối việc Baku ân xá cho Safarov, trái ngược với lời hứa trước đó./.
Trần Trọng (Vietnam+)
