Hàng chục nghìn người Argentina tập trung tại Quảng trường tháng Năm để tưởng niệm 40 năm ngày đảo chính quân sự. (Nguồn: Getty Images)Ngày 24/3, hàng chục nghìn người Argentina đã xuống đường tuần hành và tập trung tại Quảng trường tháng Năm, trước Nhà Hồng (Phủ Tổng thống) ở thủ đô Buenos Aires, để tưởng niệm 40 năm ngày xảy ra cuộc đảo chính quân sự tại nước này.
Chủ tịch nhóm nhân quyền Các bà và Các mẹ Quảng trường tháng Năm, bà Estela de Carlotto, kêu gọi các tổ chức và các công dân nước này tiếp tục bảo vệ nhân quyền và yêu cầu thực thi công lý đối với những kẻ đã gây ra tội ác thời độc tài quân sự cuối cùng này (1976-1983).
Trong khi ông Adolfo Pérez Esquivel, người được nhận giải thưởng Nobel Hòa bình, nhấn mạnh cần ôn lại quá khứ để nhìn về tương lai, cũng như tố cáo sự can dự và ủng hộ của chính phủ Mỹ hồi đó đối với chế độ độc tài quân sự thông qua Kế hoạch Condor hay các kế hoạch huấn luyện quân sự tại Trường Châu Mỹ ở Mỹ và Panama.
Ông Esquivel cũng đánh giá tích cực chuyến thăm Argentina của Tổng thống Mỹ Barack Obama, tuy nhiên cho rằng thời điểm người đứng đầu Nhà Trắng chọn để thăm nước này là không hợp lý, bởi ông Obama đại diện cho một quốc gia đã hậu thuẫn các cuộc đảo chính và các chế độ độc tài ở Mỹ Latinh trong những năm 60, 70 và 80 của thế kỷ trước.
Trước đó, trong thời gian thăm quốc gia Nam Mỹ này vào các ngày 23-24/3, ông Obama đã tham dự lễ tưởng niệm 40 năm ngày xảy ra cuộc đảo chính quân sự cùng với người đồng cấp nước chủ nhà ông Mauricio Macri.
Các tổ chức xã hội và nhân quyền cùng đại diện gia đình các nạn nhân đã từ chối tham dự buổi lễ này, được chính phủ tổ chức tại khu tưởng niệm các nạn nhân ở thủ đô Buenos Aires, với lý do không chấp nhận sự có mặt của ông Obama. Khu tưởng niệm có khắc tên 9.000 nạn nhân đã thiệt mạng và mất tích dưới thời độc tài.
Phát biểu tại buổi lễ, ông Obama thừa nhận chính sách đối ngoại của Mỹ trong những năm 70 của thế kỷ trước có vấn đề, đồng thời khẳng định chính phủ hiện nay có trách nhiệm làm sáng tỏ quá khứ. Một lần nữa, ông Obama nhấn mạnh Mỹ sẽ giải mã các tài liệu quân sự và tình báo mật có liên quan tới “giai đoạn đen tối” này.
Tuy nhiên, ông Obama đã tránh không công khai thừa nhận sự dính líu của Mỹ tới cuộc đảo chính cũng như sự hậu thuẫn của nước này đối với chính phủ độc tài theo yêu cầu của các tổ chức xã hội và nhân quyền Argentina.
Đây là lần đầu tiên chính phủ Mỹ cho phép công khai các tài liệu này mật quân sự và tình báo, mặc dù năm 2002, với sự ủng hộ của cựu Tổng thống Jimmy Carter, 4.000 văn bản của Mỹ đã được giải mã, theo yêu cầu của chính phủ Argentina. Với các văn bản này, từ năm 2003 tới nay các luật liên quan tới quyền miễn trừ dưới thời độc tài quân sự bị bãi bỏ.
Hơn 560 người đã bị xét xử vì tội chống lại loài người và 900 người bị kết tội vi phạm nhân quyền ở Argentina. Trong số những kẻ tội phạm, hơn một nửa đang bị giam giữ tại các nhà tù, 40% bị quản thúc và 45 kẻ đã trốn thoát.
Cùng ngày, Bộ Ngoại giao Argentina thông báo sẽ giải mã hơn 800 hồ sơ có liên quan tới tình trạng vi phạm nhân quyền thời độc tài. Thông cáo của Bộ Ngoại giao khẳng định cam kết của chính phủ hiện nay để làm sáng tỏ sự thật và bảo vệ nhân quyền. Trong số các tài liệu được công bố có nhiều báo cáo của các đại sứ quán đề cập đến tình trạng vi phạm nhân quyền thời đó.
Chế độ độc tài là một giai đoạn đau thương nhất trong lịch sử Argentina khi những kẻ cầm quyền đàn áp, bắt cóc, tra tấn và thủ tiêu những người mà chúng cho là thuộc phe cánh tả, cũng như người thân của họ.
Theo thống kê chính thức, hơn 30.000 người đã mất tích trong thời gian này, 500 trẻ em đã bị bắt cóc khi bố mẹ các em bị giết hại và thủ tiêu. Cho tới nay, gia đình các nạn nhân vẫn tiếp tục yêu cầu Chính phủ Argentina thực thi công lý./.
